الهام نصیر زاده| تهيه جهيزيه از طرف خانواده عروس، از جمله آداب و سنني است كه از سال‌هاي دور در بين ايراني‌ها رواج داشته است. البته بماند، جهيزيه‌يي كه در اين سال‌ها دختر به خانه بخت مي‌برد با جهيزيه‌اي كه مادر همان دختر به خانه برده بود، زمين تا آسمان فرق مي‌كند.
جهيزيه از جمله سنت‌هايي است كه به نوعي قرار بوده به عنوان كمك براي تأمين نيازهاي اوليه زندگي زوج‌ها در ابتدای زندگی مشتركشان وجود داشته باشد؛ اما اين روزها به خاطر تنوع در وسايل مختلف خانه و همچنين چشم و هم چشمي‌هاي موجود، شاهد آن هستيم كه روز به روز اين سنت مفيد به يك معضل بزرگ در بين خانواده‌ها تبديل شده، به گونه‌ای كه از يك طرف پدر خانواده عروس، براي تأمين جهيزيه، مجبور است هزينه بسيار زيادي را به دوش بكشد، از طرف ديگر خانواده داماد در قبال اين جهيزيه، بايد هزينه هنگفتي بابت خانه و مراسم عروسي مفصل بپردازد. همين هزينه‌هاي كمرشكن اوليه‌ كه برای شروع يك زندگي بايد پرداخت شود، موجب شده تمايل به ازدواج و شروع زندگی مشترك هم در بين خانواده‌ها و هم در بين دختر و پسرها روزبه‌روز كاسته شود.
پدر و مادرها در ايران برای فرزندانشان خيلی زحمت می‌كشند. در هيچ كجای دنيا پدر و مادرها اينقدر در قبال فرزندان شان احساس مسئوليت ندارند. در ايران پسر وقتی می خواهد ازدواج كند، خانواده‌اش بايد هزينه زيادي برای عروسی و تهيه خانه بپردازند. خانواده دختر هم براي جهيزيه بايد هزينه كند. تازه بعد از آن وقتي اولين فرزندشان به دنيا مي‌آيد، بايد سيسموني هم بدهند.
كم نيستند كساني كه تمام روز را برای به دست آوردن درآمدي اندك، جهت گذران زندگي شان كار می‌كنند. افرادی كه با داشتن خانواده ا‌يي پر جمعيت سعی بر اين دارند كه علاوه بر گذران روزمره زندگي، آنها را نيز تأمين و حداقل نيازهايشان را برطرف كنند. خبرنگارهفته نامه افق کویر به سطح شهر رفته تا در این باره گزارشی تهیه کند .اسمش افسانه است و مي‌گويد در بافق در خانه‌ اجاره‌ ای زندگي مي‌كند. يك دختر دو ساله هم دارد. شوهرش كارگر ساختمان است. وقتي از او درباره جهيزيه مي‌پرسيم مي‌گويد: «بودن جهيزيه خوب است، اما به اندازه، جهيزيه نباشد كه نمی‌شود. آن وقت عروس و داماد برای شروع زندگی می خواهند چه كار كنند؟» او ادامه مي‌دهد: «پدرم نقاش ساختمان است و آنچه در توان داشت براي تهيه وسايل جهيزيه من صرف كرد. شوهرم هم در قبال اين جهيزيه، عروسي معمولي و خانه‌ايي نزديك خانه مادرم كرايه كرد".
زهرا 26 سال دارد و هنوز ازدواج نكرده است. با او هم صحبت مي‌شويم، مي‌گويد: «به هر حال جهيزيه سنتي است كه سال‌هاست وجود دارد. بودن آن هم بد نيست. به هر حال خانواده داماد اگر از خانواده عروس انتظار جهيزيه دارد بايد آنها هم خانه اين زندگي را تأمين كنند".
الهه دوست زهرا است و انگار منتظر است تا از او سؤال كنيم. الهه هم مجرد است. وقتی از او سوال مي‌كنيم مي‌گويد: «به نظر من به جاي اينكه در زمينه جهيزيه چشم و هم چشمي بكنيم، بهتر است كه خانواده‌ها صادقانه با هم برخورد بكنند. ببينند از نظر مالي چقدر توان دارند و مي‌توانند براي تهيه جهيزيه و خانه هزينه كنند. نه اينكه به هم فشار بياورند و انتظار بيجا داشته باشند.»
فهميه خانم آرايشگاه دارد و 15 سالي مي‌شود كه ازدواج كرده و ثمره اين ازدواج يك دختر است. او می‌گويد: «جهيزيه بايد باشد، چه كسی گفته جهيزيه سنت بدي است و نبايد باشد. تازگي‌ها مي‌بينم دختران جواني كه به آرايشگاه مي‌آيند، مي‌گويند دختر و پسر بايد با هم زندگي‌شان را بسازند. با اين وضع گراني و درآمدهای كم، دختر و پسري كه تازه زندگي شان را شروع كرده‌اند چطور می‌توانند با هم آن را بسازنند؟» او مي‌گويد: «من 15 سال است كه ازدواج كرده‌ام و تا امروز با وجود اينكه هم خودم و هم همسرم كار می‌كنيم و تنها يك فرزند دارم، نتوانستم وسايل خانه‌ام را عوض كنم و با همان وسايل جهيزيه‌ام داريم زندگي‌مان را مي‌گذرانيم. فكرش را بكنيد اگر همين‌ها را هم نداشتيم، تا الان هم نمي‌توانستيم تهيه شان كنيم.»
مريم مي‌گويد: «پدرش پنج سال است كه بازنشسته شده و چهار دختر هستند.» با ناراحتي سوالمان را اينطور پاسخ مي‌دهد: «با وجود آنكه پدرم در اين سن بايد استراحت كند، برای تأمين هزينه چهار دخترش هنوز هم مجبور است كار كند. ما چهار دختر هستيم. دوتا از خواهرهايم ازدواج كرده‌اند. پدرم براي تأمين جهيزيه آنها فشار بسياري را تحمل كرد. بنده خدا تا از زير قسط و قرض اين جهيزيه راحت مي‌شود، تازه نوبت به سيسموني مي‌رسد و اين دايره همچنان ادامه دارد. من و خواهرم هنوز در خانه هستيم و نمي‌دانيم چطور مي‌خواهد از پس هزينه جهيزيه و ديگر مخارج بربيايد.» او مي‌گويد: «خود من به شخصه وقتي مي‌بينم پدرم اينقدر تحت فشار است دلم نمي‌خواهد ازدواج كنم. يا اگر هم خواستم ازدواج كنم، تامين جهيزيه‌ام را خودم بر عهده بگيرم؛ اما وقتي با مادرم اين موضوع را مطرح مي‌كنم مي‌گويد مي‌خواهي آبروي ما را بين فاميل و همسايه‌ها ببري؟»
هانيه 33 سال دارد و پنج سالي مي‌شود كه ازدواج كرده و در يك شركت كار مي‌كند. او مي‌گويد: «سنت‌هاي ما بد نيستند. متأسفانه اين خود ما هستيم كه آنها را بد مي‌كنيم و كاري مي‌كنيم كه از آن زده بشويم و در نهايت سنت‌گريز بار بياوريم. به نظر من جهيزيه خوب است؛ اما در قبال آنچه كه پسر براي شروع يك زندگي مايه مي‌گذارد. مثلا پسر مي‌تواند يك عروسي معمولي با يك خانه اجاره‌اي تأمين كند؛ دختر هم بايد به همان اندازه براي جهيزيه هزينه كند. اينطور باشد به هيچ كس فشار نخواهدآمد.»
از لیلا كه درباره جهيزيه سوال مي‌پرسيم، اعتقاد دارد جهيزيه مي‌تواند پشتوانه‌يي براي زن باشد. 38 سال دارد و با دو دختر، خانه‌دار است: «به نظر من جهيزيه شايد براي مرد چندان مفيد نباشد اما وجودش از اين جهت كه زن احساس مي‌كند نقشي در زندگي دارد، بد نيست».
زهره خانم 55ساله گفت: متأسفانه توقع فرزندان امروز نسبت به گذشته بالاتر رفته است، دختر من زمانی که جهیزیه جاری خود را دید خرج پشت دستمان گذاشت، چون نمی خواست کمتر از جاری خود باشد.
وی افزود: در بافق برای دختر زیاد جهیزیه خریداری می کنند. این فرهنگ در استان یزد خیلی رواج دارد.
مریم که جدیداً ازدواج کرده گفت:  زیاد اهل جهیزیه نیستم؛ ولی متأسفانه فرهنگ به گونه ای می باشد که اگر به اندازه مورد نیاز وسیله به همراه داشته باشیم پشت سرمان حرف می زنند، مادر و پدر خجالت می کشند و مجبور هستند زیاد جهیزیه همراه دخترشان بکنند.
سمانه گفت: خواهر من در تهران زندگی می کند و دخترش عروس یزد شده، زمان چیدمان جهیزیه مادرشوهر گیر به سرویس پلاستیک عروس داده بود که چرا کم می باشد در صورتیکه خودشان هم قریب به 30سال در تهران ساکن می باشند، ولی هنوز این رفتار و منش به همراهشان می باشد.
خبرنگار هفته نامه در ادامه گزارش به سراغ فروشندگان لوازم خانگی رفته و درباره خرید جهیزیه از سوی خانواده ها پرس و جو کرده است.
غلامعلی پور، فروشنده لوازم خانگی در این باره گفت:  هزینه کامل جهیزیه نزدیک به 45 الی 50میلیون تومان می شود و افراد
دنبال اجناس خوب هستند.
وی افزود: جنس خارجی خیلی بهتر است، جنس ایرانی را با ترس دست مردم می دهم، ولی خارجی را با خیالت راحت به خریدار می فروشیم. 7 سال است که مغازه دارم جنس ایرانی را برایم پس آورده اند، ولی جنس خارجی را در این چندین سال خیر!
جیهانی یکی دیگر از مغازه داران گفت: 25 سال سابقه کار در لوازم خانگی را دارم. معتقدم بعضی از کالاهای ایرانی می تواند با کالای خارجی رقابت کند، چون کالای خارجی اصل وجود ندارد و همه از کانال چین وارد کشور می شود؛ ولی بعضی از کالاهای چینی بد نیست مردم مارک چین را که می بینند نمی پسند و شک دارند؛ با این وجود خیلی از کالای ایرانی سراغ دارم که اگر بهتر از کالای خارجی نباشد، هم ردیف خارجی هستند.
وی افزود: اصولاً مردم بیشتر به کلاس کار می پردازند و اجناس خارجی خریداری می کنند؛ وقتی جنس نام ایرانی داشته باشد حالا به دلیل بی کیفیت بودن اجناس ایرانی در گذشته آن را نمی پسندند؛ ولی در شرایط کنونی رقابت در ایران در کیفیت کار است و شرکت ها تلاش می کنند برای رفع مشکلات کالای خود هم از نظر کیفی هم کمی و هم از ظاهر جنس.
جیهانی تصریح کرد: انشاا... ما با فر هنگ و تلاش و کیفیت کاری که در ایران داریم بتوانیم این فرهنگ را جا بیاندازیم که ما خودمان کمتر از کشورهای دیگر نیستیم و می توانیم رقیب کشورها باشیم و بتوانیم کالای خودمان را در سطح جهان صادر کنیم و مردم ایران به این باور برسند که ما حرفی برای گفتن داریم؛ متأسفانه با خرید اجناس خارجی به کیفیت کار و اقتصاد مملکت توجه ای نداریم.
وی عنوان کرد: در بافق اصلاً توجه به آنچه نیاز دارند نمی کنند و اجناسی را که جنبه تجملاتی دارد و شاید یکبار هم استفاده نکنند را می خرند تا جهیزیه زیاد به چشم بیاید و به نظرشان زیبا باشد. برای جهیزیه عروس اجناس و لوازمی که در زندگی به کار می آید را البته با جنس مرغوب در حد نیاز می توان نهایتاً تا 18میلیون تومان بدون سرویس چوب بست؛ ولی افرادی بوده اند که مراجعه کرده اند و تا 50میلیون تومان هم فقط ظروف و لوازم تجملاتی خریداری کرده اند.
وی با اشاره به اینکه برخی از افراد برای تهیه جهیزیه خود را به قرض می اندازند؟ گفت: همه اینها بر می گردد به فرهنگ ما، نباید با چشم و هم چشمی خود را به قرض بیاندازیم. خانواده ای را می شناسم که به خاطر جهیزیه 5 سال است که دخترشان عقد بسته مانده اگر تجملات را کنار بگذارند همه چیز حل می شود. افراد نیازمندی برای خرید به مغازه مراجعه کرده اند که بهترین و گرانترین جنس را انتخاب می کردند؛ چرا این چنین است! به راحتی می توانند پول برند ندهند و مارکی را که 2 میلیون تومان آن فقط پول برند می باشد، خریداری نکنند.
حاج میرزایحیی تفکری که 40 سال است سابقه کار در فروش لوازم خانگی دارد گفت: مردم بافق در زمان گذشته نیز جهیزیه زیاد خرید می کردند؛ ولی جهیزیه را مثل الآن اینقدر دست بالا نمی گرفتند.
حیدری فروشنده ظروف روی و مس گفت: امروزه مردم مس و روی زیاد نمی‌خرند و برای جهیزیه دختر مانند گذشته نمی برند.
با توجه به جامعه آماري كه در اين گزارش از اقشار مختلف جامعه از كم درآمد، بازای و پر درآمد صورت گرفت، به نظر می‌رسد حدود 80 درصد آدم‌ها، به جهيزيه اعتقاد دارند؛ البته در اين گفت‌وگوها به اين نتيجه نيز رسيديم همه به جهيزيه معقول در قبال خانه و مراسم عروسي معقول معتقدند. همان افرادي هم كه مي‌گفتند جهيزيه نبايد باشد يا به اين خاطر بوده كه می‌گفتند خود پسر و دختر بايد آن را تأمين كنند يا اعتقاد داشتند به پدر و مادرها نبايد تا آخر عمرشان فشار وارد شود و بار فرزندداری‌شان را تا گور به دوش بكشند. به هر حال بايد پذيرفت كه همه زوج‌های جوان برای اينكه بتوانند زندگی مشترک شان را شروع كنند به حمايت و پشتيبانی نياز دارند. اما چه بهتر كه اين حمايت‌ها به چشم و هم‌چشمی، رقابت و توقعات نابجا تبديل نشود.