هفته نامه

تدابیر مهم در فصل پاییز

با آغاز ۶ ماه دوم سال و سرد شدن تدریجی هوا، باید در رژیم غذایی نیز تغییراتی ایجاد کرد.

خودداری از مصرف غذاهای بسیار گرم: مزاج این فصل، همان‌طور که ذکر شد، خشک است و از هر عملی که موجب افزایش خشکی بدن می‌شود، باید پرهیز كرد. از جمله این موارد می‌توان به غذاهای بسیار گرم، گوشت‌های مانده، گوشت شکار و ادویه‌جات با گرمی زیاد اشاره كرد.

پرهیز از نوشیدن آب سرد: آب سرد موجب ضعف حلق و تارهای صوتی می‌شود و با توجه به شیوع زیاد بیماری‌های تنفسی فوقانی در این فصل، بهتر است از نوشیدن آن پرهیز شود.

پرهیز از قرار دادن سر در معرض مستقیم هوا: در فصل پائیز سر خود را بپوشانید زیرا سر بدون پوشش به ویژه در اوایل صبح که هوا سرد است، موجب بسته شدن منافذ پوستی می‌شود. بسته شدن این منافذ، سبب می‌شود که بخارات دفع نشود و تجمع آن‌ها در سر باعث بروز برخی بیماری‌ها، از جمله نوعی زکام و سرفه می‌‌شود.

دوری از مکان سرد: اجتناب از خوابیدن در مکان سرد و حمام با آب سرد، به دلیل بسته شدن منافذ پوستی و عوارض ناشی از آن كه باید از این کار پرهیز کرد.

تعادل در مصرف میوه‌ها: زیاده‌روی در مصرف میوه‌های فصل مضر است و باید از این کار خودداری شود. از میوه‌های مناسب این فصل می‌توان به سیب، به و گلابی اشاره کرد.

رطوبت بدن: به دلیل خشکی فصل و تأثیر آن روی بدن، لازم است از عواملی که موجب تری بدن می‌‌شود، کمک گرفت. یکی از این عوامل، حمام کردن است که برای رطوبت بخشی مناسب، بهتر است یک روز در میان، استحمام با آب نیم‌گرم انجام گیرد؛ زیرا آب بسیار گرم باعث تحلیل رطوبت و افزایش خشکی بدن می‌‌شود. همچنین می‌توان برای رطوبت بیشتر از وان آب نیم‌گرم به مدت نیم ساعت استفاده كرد. چرب کردن بدن با روغن بنفشه و بادام نیز از مواردیست که به افزایش رطوبت بدن و کاهش خشکی آن کمک موثری می‌کند.

استفاده از عطر: در این فصل بهتر است برای تقویت روح از عطرها و بوهای خوش و ملایم استفاده كرد.

غذاهای مناسب فصل: در این فصل، بهتر است غذاهای با گرمی معتدل مصرف شود. گوشت‌ها، گوشت بره و مرغ چاق مفید هستند. از شیرینی‌ها نیز آن چه از شکر، مغز بادام و پسته تهیه شده باشد، مناسب است.

تغذیه مناسب پاییزی از نگاه طب سنتی

فصل پاییز به دلیل داشتن مزاج سرد و خشک مطابق با طبع سوداوی است. برای همین افراد سودایی که مزاج سرد و خشک دارند در این فصل دچار مشکل می شوند.

در اول فصل پاییز به علت سردی هوا، بلغم کمی مانده و صفرا از جوشش و طغیان افتاده و در عوض سودا غالب می شود.

در این فصل املاح وارد شده به بدن به صورت رسوب به علت خنکی شب ها و افزایش صفرا وارد خون می شود. به همین علت مصرف مواد مسهل برای دفع مواد قلیایی خون (سودا) که شور و تلخ است مناسب است.

در طب سنتی حتی برای بیماری ها هم طبع در نظر گرفته اند به عنوان مثال در بهار که طبع گرم تر دارد افزایش جوش های پوستی و دمل شیوع بیشتری دارد. از این رو شاهد هستیم در فصل پاییز نیز بیماری های سرد مثل سرماخوردگی، بیماری های مفصل، بیماری های عصبی، استرس و افسردگی بیشتر می شود.

از آنجایی که تغییر فصل ها با تغییراتی در تمام حیات از جمله انسان همراه است تدابیر خاص مناسب هر فصل ضروری است.

با توجه به این که طبع پاییز سرد و خشک است مصرف موادی که باعث سردی یا خشکی بدن می شوند باید محدود شود چون تأثیر منفی این فصل را افزایش می دهند. موادی مانند سیر و غذاهای حاوی ادویه جات مثل سوسیس و کالباس و غذاهای حاوی نمک زیاد مثل انواع شورها و غذاهای حاوی آب غوره و سرکه و آب لیمو مثل ترشیجات باعث کاهش رطوبت بدن و افزایش خشکی و سودا می شوند؛ از این رو در مصرف آن ها باید دقت نمود.

مهر، آبان، آذر

در ماه مهر که ابتدای فصل پاییز است بهتر است استحمام کمتر شود، خربزه و خیار کمتر میل شود، گوشت های معتدل مثل بره و بزغاله مصرف شود و گوشت گاو نباید خورده شود. خوردن انواع مسهل برای سبک شدن مزاج توصیه می شود. در ابتدای این ماه انجام حجامت توصیه شده است.

در ماه آبان که سردی هوا محسوس تر است حتماً باید از قرار گرفتن در مکان های سرد به خصوص اوایل و اواخر روز اجتناب نمود (به مدت طولانی). مواد مسهل نباید مصرف شود و مصرف انار و میوه فصلی توصیه می شود تا مزاج به خشکی نرود. بهتر است آب کمتر میل شود. مصرف مواد غذایی با طبع گرم همچنان مفید است. در این ماه ورزش ها و حرکت های سنگین مناسب است.

در ماه آذر که سردی هوا غالب شده است استحمام کمتر شود. نوشیدن آب در شب مفید نیست و در اول صبح آب گرم بسیار مناسب است. در پوشاندن بدن از باد و سرما باید دقت کامل شود.

افسردگی فصلی

روان پزشکان سال هاست به تأثیر نور در تشدید برخی بیماری ها پی برده اند و معتقدند برخی انواع افسردگی مثل افسردگی فصلی در فصول پاییز و زمستان به علت کاهش نور دریافتی بدن و در پی آن کاهش هورمون ملاتونین مغز رخ می دهد. امروزه با گسترش شهرنشینی و کمبود نور آفتاب در آپارتمان ها، تنش ها در فصول سرد افزایش می یابد از این رو رعایت یکسری نکات به بهبود این وضعیت کمک می کند. مثلاً پیاده روی سبک حدود 10 دقیقه در نزدیک ترین پارک، کنار زدن پرده ها و استفاده از همان نور اندک، استفاده از مواد غذایی با طبع گرم (گوشت بوقلمون گرم بوده و ماده آرام بخش تولید می کند) و استفاده از غذای سبک هنگام شب. با رعایت این نکات کوچک تغییرات مهمی در زندگی شما رخ می دهد.

سرماخوردگی در پاییز

از شایع ترین بیماری های این فصل سرماخوردگی است. در طب سنتی ترشحاتی که از بینی خارج می شود زکام و ترشحات پشت حلق را نزله می نامند. این ترشحات باید از سر و بینی پاک شوند و به هیچ وجه نباید مانع خروج این مواد شد. متأسفانه امروزه با بروز اولین نشانه های سرماخوردگی مصرف آنتی هیستامین و قرص سرماخوردگی مانع خروج این مواد شده و مدتی بعد سرماخوردگی به صورت حادتر و همراه با عفونت برگشت می کند که به دلیل سرکوب اولیه که نامناسب بوده است، اتفاق می افتد.

در روزهای اول زکام حمام رفتن و تعریق در حمام مضر است ولی در روزهای آخر مفید است. پس از استحمام هم حتماً سر را باید پوشاند.

مصرف حریره ای که با نشاسته، شکر و روغن بادام شیرین تهیه شده باشد بسیار مفید است. همچنین آش حاوی اسفناج و ماش پوست کنده و نیز آش جو با عناب یا حریره حاوی سبوس گندم، مغز بادام و عسل همگی مناسب هستند.

بخور با ترکیبی از شوید، بومادران، بابونه و آویشن بسیار مفید است و باعث خروج سریع تر مواد دفعی و سبکی سر می شود.

در مراحل اولیه احساس بروز سرماخوردگی قرقره کردن آب ولرم همراه نمک یا جوش شیرین، نوشیدن فراوان مایعات گرم و شیرین، استفاده از هوای آزاد در محیط بیرون و تنفس عمیق و استفاده از بخورهای گیاهی مثل بخور اکالیپتوس توصیه می شود.

مصرف این مواد در پاییز مفید است و توصیه می شود

گوشت بره، شتر، بلدرچین، گندم (نان، جوانه، در آش و سوپ )، نخود و لوبیا (با خیساندن نفخ آن گرفته شود)، سیب، مواد غذایی آب پز و یا کبابی (سرخ کردنی بسیار کم)، میوه های شیرین و آبدار (انار شیرین و انگور شیرین)، کشمش، مویز، بادام، زرده تخم مرغ (آب پز یا عسلی)، شیره خرما و انگور، مربای بالنگ، به، سبزیجات، چغندر، ترب، هل و دارچین، انجیر، شیر با عسل، شیر برنج، فرنی و کنجد.

مصرف این مواد در پاییز باید به حداقل برسد

غذاهای آماده و حاضری، غذاهای فریز شده و مانده، سرخ کردنی های مانده، انواع سس، انواع کنسرو، پنیر پیتزا، انواع تنقلات بسته بندی شده، کاکائو، قهوه، نسکافه، چای پر رنگ، مواد حاوی افزودنی و نگه دارنده، بادمجان، گوشت گاو و گوساله، ماهی شور و دودی، آب لیمو، آب غوره، سرکه، پنیر شور، ماست و دوغ و کشک، نان باگت یا خمیر، قارچ، گوجه فرنگی، میوه های ترش (لیموترش، گریپ فروت، انار ترش و پرتقال)، عدس، لوبیا سبز، گوجه فرنگی، ترشیجات.