أَلسَّلامُ عَلَی النِّسْوَةِ الْبارِزات
سلام برآن بانوانِ بیرون آمده (از خیمه هاِ)
( فرازی از زیارت ناحیه مقدسه)
آیین خیمه سوزی یا خیمه سوزاندن رسمی است ناجوانمردانه از جنگجویان سنگدل که نه از دیانت بویی برده اند و نه از فتوت! واقعه ایی که در عصر عاشورای سال 61 هجری روی داد؛ لشکریان عمر سعد پس از به شهادت رساندن سومین امام شیعیان به سوی خیمه ها یورش بردند و ضمن آتش کشیدن خیمه ها کودکان و زنان اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را به اسارت گرفتند.
ای قوم، در این عزا بگریید بر کشتهٔ کربلا بگریید
در ماتم او خمش مباشید
یا نوحه کنید، یا بگریید
اشک از پی چیست؟ تا بریزید
چشم از پی چیست؟ تا بگریید
(سیف فرغانی)
در بافق مدت 56 سال که هر سال پس از آن که تمامی هیئات برای عرض تسلیت به آستانه امام زاده عبدا...(ع) رسیدند؛ آیین نمادین سوختن خیمه های با شوری وصف ناشدنی انجام می گیرد که به نوعی تداعی کننده جنایت بنی امیه علیه خاندان پاک پیامبر گرامی اسلام (صلی ا... علیه وآله وسلم) هست.
بدین منظور گزارشی از برگزاری این مراسم و تاریخچه این موضوع توسط گروه خبری خبرنگاران افق کویر آماده شده است که به اطلاع شما خوانندگان گرامی می رسد. در این گزارش با مراجعه به افراد خبره و آگاه از کم و کیف برگزاری این رویداد در قدیم و هم اکنون در بافق مطلع خواهیم شد.
مشاهده مراسمات خیمه و اجرای آن در سال 1345 برای اولین بار درشهرستان بافق
در ابتدا «حاج محمود کارگران» بازنشسته شرکت سنگ آهن مرکزی و متصدی مهدیه شهرستان بافق پیرامون مراسمات ایام محرم گفت: مرحوم پدرم، حاج خلیل کارگران، در سال 1345 پس از بازگشت از سفرکربلا که در معیت وی مرحوم حاج سید جواد میرغنی زاده نیز حضور داشت، مراسمات خیمه را از نزدیک در کربلا مشاهده و تصمیم می گیرد این آیین را در شهرستان بافق اجراء کند.
وی افزود: خدا بیامرز حاج سید جواد میرغنی زاده تعریف می کرد که حاجی خلیل هوش خوبی داشته که توانسته تمام آن مراسمات را در یک جلسه مشاهده و بتواندآن را به خوبی در شهرستان برپا کند.
کارگران تصریح کرد: بنابراین از همان سال 1345 مراسم برپایی خیمه در بافق اجرا شد که آن زمان فقط سه هیئت در بافق فعالیت داشت. هیئت امام زاده عبدا...(ع)، هیئت حسینیه نذر کرده میانگاه و هیئت حسینیه سفلی و در پایان هیئت خیمه پایان دهنده عزاداری هیئت ها بود.
دوخت خیمه ها توسط بانوان بافقی
وی در مورد مراسمات خیمه ها گفت: پارچه خیمه ها یک ماه قبل از محرم تهیه و تعدادی از خواهران در منزل مرحوم حاج خلیل کارگران به دوخت و دوز مشغول می شدند.
وی ادامه داد: از خیاطانی که واقعا زحمت متحمل شده اند؛ می توان ایران رنجبر، شمسی اکرمی مقدم، مریم تفکری و دیگران را نام برد. همچنین مرحوم مادرم حاجیه "هاجر قانعی" و برخی از خواهرانم همگی در دوخت و دوز خیمه ها سهیم بودند.
متصدی مهدیه بافق گفت: زمانی که کار دوخت و دوز پایان می یافت؛ برخی از زنان محل، تمایل داشتند تا در خیمه ها نماز بخوانند و روضه خوانان در کنار و داخل خیمه ها روضه خوانی می کردند و یا تکه ای از پارچه خیمه را به عنوان تبرک همراه خود می بردند.
وی افزود: آن زمان ها یادم هست نزدیک به 50 خیمه دوخت می شد؛ چون مردم پارچه خیمه را به عنوان تبرک می خواستند و ما مجبور بودیم خیمه دیگری دوخته و نصب کنیم.
کارگران تصریح کرد: در روز دوم عاشورا نصب خیمه ها همراه با کاروان اسب و شتر از خیابان مهدیه شهرستان بافق شروع تا نزدیک بانک ملی ادامه داشت که کل هزینه ها آن بر عهده خانواده مرحوم حاج خلیل کارگران بود.

وی ادامه داد: مشکلات و سختی ها آن زمان زیاد بود؛ حتی برخی از مواقع به خاطر بارش باران در فصل زمستان خیمه ها خراب می شد و از بین می رفت که مجددا خیمه جدید نصب می کردیم.
سربازان بنی امیه که با طبل، سوت و گرزهای آتشین به خیمه ها نزدیک شده
متصدی مهدیه بافق در مورد مراسمات روز عاشورا گفت: هر ساله در روز عاشورا بعد از برپایی نماز ظهر عاشورا با مدیریت حاج خلیل کارگران تعدادی از افراد آموزش دیده نقش یاران بنی امیه و امام حسین (ع) در اطراف خیمه ها را اجراء می کردند.
وی افزود: سپس تعدادی از سیدها اطراف خیمه ها جمع و عزدارای سرور و سالار شهیدان را برپا کرده، در همان هنگام سربازان بنی امیه که با طبل، سوت و گرزهای آتشین به خیمه ها نزدیک شده پس از زد و خورد با یاران امام حسین(ع) اقدام به آتش زدن خیمه ها می کردند.
محمود کارگران گفت: شهروندان مراسمات خیمه آتش زدن را دوست داشته و این مراسمات که تداعی کننده صحنه کربلا بود باعث شد گریه و زاری بینندگان بیشتر می شد.
باید مراسم خیمه زنی روز عاشورا نسل در نسل ادامه داشته باشد
وی در مورد سفارش مرحوم حاج خلیل و وصیت پدرش نیز گفت: پدرم تا زنده بود مراسمات روضه خوانی در ایام محرم در منزل وی برپا بود و در وصیت نامه خود سفارش کرد که بعد از مرگ من، باید این مراسم خیمه زنی روز عاشورا ادامه داشته و نسل در نسل من این کار را ادامه دهند.
نگذارید مراسمات هیئت خیمه در شهرستان بافق ترک شود
محمود کارگران افزود: وی همچنان تاکید داشت؛ اگر روزی هزینه مراسمات روز عاشورا را نتواستید فراهم کنید، از هزینه ارث مغازه این کار را ادامه دهید و نگذارید مراسمات هیئت خیمه در شهرستان بافق ترک شود.
کارگران تصریح کرد: در حال حاضر به سفارش پدر هرساله، مراسمات هیئت خیمه در بافق اجرا شده و سپس پس از اختتام آتش زدن خیمه ها تعدادی از جوان ها مافه(تابوت نمادین ) امام حسین (ع) را برداشته و آن را به صحن امامزاده عبدا... برده و عزاداری در آن جا خاتمه می یافت.
وی گفت: در زمان گذشته به علت اندک بودن تعداد هیئات مراسمات خیمه بلافاصله بعد از نماز ظهر عاشورا اجراء می گردید؛ ولی در حال حاضر به علت افزایش تعداد هیئات این مراسم در ساعت 3 عصر انجام می گیرد.
تعدادی از مراسمات اضافی در زمان آیت ا... میرغنی زاده حذف شد
وی در مورد خاطره ای از مرحوم آیت ا... میرغنی زاده امام جمعه سابق بافق گفت: در زمانی که آیت ا... میرغنی زاده امام جمعه شهرستان بافق بودند، تعدادی از مراسمات اضافی در شهرستان حذف شد و به سفارش او مراسماتی مانند گهواره علی اصغر(ع) شط فرات و سقاخانه و مراسمات خیمه همچنان در شهرستان ادامه یافت.
متصدی مهدیه شهرستان بافق درباره اعتقاد به مراسمات خیمه ها گفت: شهروندان بافق اعتقاد زیادی به مراسمات خیمه داشته و حاجت روا نیز شدند که هر سال با این شور و حرارت این آیین به خوبی انجام می شود.
زوجی با توسل جستن به صاحب خیمه ها بعد از 16 سال حاجت روا شدند
وی افزود: یادم هست زوجی از شهرستان بهاباد، پس از 16 سال به خاطر توسل جستن به صاحب این خیمه ها؛ یعنی حضرت اباعبدا...الحسین (علیه السلام) به حاجت خود رسیدند و دو روز قبل از عاشورا در این مراسم با کودک تازه متولد شده خود، حضور یافتند.
محمود کارگران گفت: خاطرات زمان گذشته زیاد است، مرحوم پدرم حاج خلیل در ایام محرم، همیشه بساط صبحانه چای ، پنیر و .. برای شهروندان را فراهم می کرد و در روز عاشورا نزدیک به صد نفر در منزل وی ناهار روز عاشورا را صرف می کردند.
بالغ بر 100 زنجیر برای هیئت ها خریداری کرد
وی افزود: مرحوم پدرم علاقه زیادی به برپایی هیئت ها داشت و همیشه سعی می کرد به تمام هیئت های شهرستان کمک کند، وی اولین فردی بود که در سال 1335 بالغ بر 100 زنجیر برای هیئت ها خریداری کرد و آن را در بین عزداران بافقی پخش کرد تا روش زنجیر زنی در بافق تغییر یابد.
کارگران گفت: همچنین مرحوم پدرم در ساخت مساجد و حسینیه و کمک به زوج های های جوان پیش قدم بود.
اولین غذای عاشورا در بافق با همکاری مرحوم حاج خلیل
متصدی مهدیه شهرستان بافق در مورد اولین غذای عاشورا در بافق نیز گفت: اولین غذای روز عاشورا در حسینیه لرد توسط شرکت تهران پارس ، حسین فتاحی و با همکاری مرحوم حاج خلیل کارگران برگزار گردید که در سال بعد به تبع برگزاری ناهار در حسینیه سفلی، مسجد حاج حسین و حسینیه خواجه ها نیز پذیرایی ناهار توسط ترک زبان های مقیم شهرستان بافق انجام و همین طور هیئت های دیگر پخت غذای عاشورا را بر عهده گرفتند.
محمود کارگران با گلایمندی از برخی از افرادی که ادعا کرده مراسمات خیمه گاه از مرحوم حاج خلیل نیست گفت: افرادی که ادعا دارند این مراسمات از هیئت دیگر است با کمی و تحقیق جستجو متوجه خواهند شد که راه اندازی هیئت خیمه از مرحوم پدرم حاج خلیل کارگان بوده است که حتی ترک زبان مقیم شهرستان بافق و شهروندان یزدی که در گذشته در بافق اقامت داشتند، این مسئله را می د انند.
در ادامه محمد علی ناظمی با 64 سال سن گفت: نحوه آتش زدن خیمه ها به این صورت بود که دار و دسته شمر با اسب و مشعل هایی در دست از انتهای خیابان وحشی بافقی با سرعت به سوی خیمه ها آمده و نزدیک به خیمه ها فرود می آمدند.
وی افزود: سپس ماموران سپاه بنی امیه با طبل وشیپور به نزدیک خیمه ها رسیده و خیمه ها را به آتش می کشیدند؛ ولی در حال حاضر به علت کثرت جمعیت آن سبک قدیم که بتوان اسب را با شتاب به سوی خیمه حرکت داد؛ امکان پذیر نیست.
مرحوم حاج خلیل بنیان گذار نصب و طراحی خیمه ها در شهرستان
ناظمی تصریح کرد: بنیان گذار نصب و طراحی خیمه ها در شهرستان بافق مرحوم حاج خلیل کارگران بود که وی خیمه ها را در نزدیکی منزل و مغازه های اطراف امام زاده عبدا... نصب تا برای روز عاشورا آماده باشد.
وی عنوان کرد: از دیگر رسوم بعد ازبه آتش کشیدن خیمه ها، مراسم مافه برداشتن بود که به سوی امام زاده می رفتند و آنجا عزداری کرده و مراسم به پایان می رسید.
محمد علی ناظمی گفت: مراسم خیمه آتش زدن بعد از فوت مرحوم حاج خلیل به فرزندان وی رسیده است که نسل به نسل ادامه داشته باشد.
در ادامه "غنچه علی دهقانزاده "دارای 77 سال سن پیرامون مراسم خیمه ها در شهرستان بافق گفت: مرحوم حاج خلیل کارگران نزدیک به 45 سال پیش؛ پس از بازگشت از کربلا مراسم برپایی و نصب خیمه را درشهرستان بافق ایجاد کرد.
تامین هزینه خیمه ها ازحصیر بافی
وی افزود: خدا بیامرز مرحومه حاجیه هاجر قانعی همسر مرحوم حاج خلیل کارگران هزینه خرید ونصب خیمه ها را از بادبزن بافی و جاروبافی تامین می کرد.
دهقانزاده تصریح کرد: سپس پول به دست آمده را از مغازه مرحوم محمد حاج حسین؛ پارچه مورد نیاز را خریداری و به صورت چهار گوش خیمه را دوخته و وسط آن چوبی نصب می کردند.
در ادامه سید محمد فخری بافقی معلم بازنشسته و متولد سال 1336 پیرامون مراسمات روز عاشورا گفت: از همان دوران کودکی زمانی که 9 ساله بودم، بیست روز قبل از ماه محرم در منزل مرحوم حاج خلیل کارگران مراسم خرید پارچه خیمه و دوخت آن برگزار می شد.
وی افزود: تعدادی از خانم ها ی محل پس از اتمام دوخت و دوز خیمه ها، مراسمات دعا، نماز و روضه خوانی را در خیمه ها برگزار کرده و سپس در روز دوم محرم خیمه ها را در اطراف میدان امام زاده عبدا... نصب می کردند.
در ادامه غلامرضا فتاحی با 80 سال سن عنوان کرد: از همان دوران نوجوانی منزل ما در کوچه بخشداری قدیم روبروی منزل مرحوم حاج خلیل کارگران بود.
وی افزود: در آن زمان تا سن 20 سالگی مراسم قمه زنی و زنجیر زنی در شهرستان بافق انجام می شد؛ ولی بعد از بازگشت حاج خلیل کارگران از کربلا معلی وی در مورد صحنه ها و خیمه هایی که در آنجا برپا بود صحبت و از همان زمان این طرح در شهرستان بافق با مدیریت مرحوم حاج خلیل کارگران در بافق اجرا شد.
وی تصریح کرد: مرحوم حاج خلیل کارگران به جز ایجاد طرح خیمه در شهرستان بافق در امور خیریه نیز مشارکت داشت به گونه ای که همیشه سعی می کرد به افراد بی بضاعت و فقرا کمک کند.
وی ادامه داد: این مرحوم حتی در ساخت و تعمیر مساجد و حسینیه ها به کمک مردم می شتافت و تا زمانی که زنده بود مردم وی را دوست داشته و از او راضی بودند.

قربانی کردن گوسفند جلو هیئت ها
فتاحی گفت: در زمان گذشته مانند الان این قدر دسته و هیئت وجود نداشت و فقط سه هیئت میانگاه، قلعه و امامزداه عبدا...(ع) در شهرستان بافق بود.
وی تصریح کرد: آن زمان در جلو هیئت ها گوسفندانی قربانی کرده و درمجمع (سینی های بزرگ) گذاشته و همان ناهار روز عاشورا بود.
وی در پایان اظهار کرد : در آن زمان مردم در تمامی هیئت ها شرکت کرده و همه با هم دوست و رفیق بوده و در پایان به دستور مدیریت مرحوم حاج خلیل مراسم خیمه ها و تعزیه آن اجرا می شد و هیچ کس حق دخالت نداشت.
این بود گزارشی از برپایی خیمه ها در بافق که آشنا شدیم چگونه خیمه ها در بافق به وجود آمد و چه کسانی در این امر سهیم بودند. خداوند به تمامی کسانی که در برپایی آیین های حسینی زحمت می کشند خیر دنیا و آخرت عطا بفرماید.

محمد حسین تشکری- معصومه غلامرضاپور|

حاج محمود کارگران

سید محمد فخری

محمد ناظمی

غنچه علی دهقانزاده

غلامرضا فتاحی