"سیدمحمد میرسلیمانی"
پژوهشگر، نویسنده و شاعر بافقی
کتاب مشاهیر بافق شامل دو بخش است که طی ۲۵ سال جمع آوری و نوشته شده است. بخش اول کتاب به معرفی مشاهیر قدیمی و کهن بافق اختصاص دارد و در این بخش شرح حال ۱۷۰ نفر از حاکمان، هنرمندان، شعرا، فرماندهان نظامی، روحانیان به درجه اجتهاد رسیده و یا صاحب تالیفات علمی نوشته شده است.
بخش دوم در رابطه با مشاهیر معاصر بافق است که مورد ۱۳۰ نفر از فرماندهان نظامی و انتظامی، شعرا، هنرمندان، حاکان و مدیران درجه اول کشور، اساتید هیئت علمی دانشگاه و نویسنگان مولف دو کتاب علمی نوشته شده است.
۲۲-فخر الدین احمد بافقی، حاکم و فرمانده نظامی ارتش صفویه
تولد:نامشخص/بافق
درگذشت: حدود۱۰۵۰ خورشیدی،محله مالمیر یزد
در جوانی به فراگیری علم وکمالات می پردازد به در بار شاه عباس (۱۰۰۷ ـ ۹۶۶خ ) می رود. بدستور شاه سیصد نفر از جوانان دلیر، شجاع وبی باک بافقی را برای تشکیل ارتش جدید ایران و برقراری امنیت در مواقع لازم گردآوری و به دربار معرفی می کند.او به مقام یوز باشیگری ومین باشیگری رسیده و حکومت بافق، سر یزد، فهرج، بعض مناطق کرمان، جندق، مفازه و نوقات رفسنجان به او سپرده می شود.اوخواهرزاده شرف الدین علی بافقی بود.دو تن از پنج فرزندنش هم به مقام مین باشیگری ارتش نائل گردیدند.
۲۲– آقا محمّد محرم بافقی، شاعر و خوشنویس
تولد:نامشخص/بافق
درگذشت: حدود۱۱۹۴ خورشیدی،شیراز
بیشترعمرش در یزد بود و در حوزه علمیه یزد به فراگیری علم پرداخت.ازاوست:
زلف مشکین است کان رعنا به‌سر می پرورد
یا به روی برگ نسرین مشک تر می پرورد
بنده ی آن باغبانم کز عـــــلو تربـــیت
ایــن چنین سرو روانی سیمبر می پرورد
***
از مریم خم چـــو مـــی برآمــد
چـــون عیـــسی روح پرور آمد
خورشید دگر شــد آشــــــکارا
از شیـــشه چـو می به ساغر آمد
۲۳- محمّد تقی‌خان‌بافقی،خان بزرگ،حاکم مشهوریزد وکرمان
تولد:۱۰۹۵خورشیدی/بافق
درگذشت: حدود۱۱۷۷ خورشیدی،یزد مدفون در پایین پای حضرت علی (ع)
نوه محمدمیرزا باقر بافقی که ۵۳ سال از ۸۴ سال عمرش آن به حکمرانی گذشت وهنوز کسی رکورد او تکرار نکرده است. آثار پربرکتش به مدد نفوذ سرشار او و اجدادش در دربارهای زندیه، صفویه و قاجاریه آنچنان ارزانی منطقه یزد وکرمان شده که هنوز بارقه های پر سویش پس از ۳۰۰ سال تلالوی خاصی در زمینه های مختلف حتی تربیت پزشک در دانشکده پزشکی علی ابن ابیطالب(ع) دانشگاه آزاد اسلامی یزد دارد. "خان بزرگ" با ازدواج های متعددی که مرسوم آن زمان بود جمعا دارای ۲۲پسر و۲۶ دختر می‌شود ودختران را علیرغم اشرافی گری زمان به هر سیدی که به خواستگاری آمد داد تا سر سپردگی خود به خاندان عصمت وطهارت (ع) را نشان دهد. او بعد از قتل عام تمامی اجدادش در اصفهان به دست محمود واشرف‌خان افغانی به جرم ایستادگی جانانه در برابر ظلم، اشغالگری وجنایت بیگانگان به ایران زمین به فراگیری علم وادب وکمال در قصبه طیبه بافق پرداخت. محمّد تقی ۳۱ ساله بود که نادر شاه افشاربه سال ۱۱۶۰ق در کلات خراسان به قتل رسید و به درخواست مردم یزد بحکم شاهرخ میرزا که بجای نادرشاه افشار نشسته بود به حکومت یزد منصوب شده و با ۷۰ تفنگچی سواره نظام بافقی وارد یزد و در محله مالمیریزد ساکن می شود.مردم یزد در روز ورودش شهر را چراغانی و آذین می بندند و این حکومت ۵۳ سال بدراز می کشد و هنوز هم شهر یزد از انتفاع آثارش بهرمند است.ازآثاراو:
مدرسه‌خان درسر بازاز تبریزیان در دو طبقه با ۲۷باب حجره و۳ مدرس که تا کنون از رونق چشمگیری برخوردار بوده وعلمایی چون آیت الله میرسید علی حائری(نوة‌خان بزرگ) و آسید محمّد کاظم یزدی صاحب عروه در آن تحصیل کرده اند. موقوفاتی نیز برای مخارج مدرسه، اساتید وطلاب وضع نمود.
* میدان‌خان و بازارچه های جنوبی آن به طول ۳۴۳ متر که موقعیت ارتباطی اکثر بازارهای نیمه جنوبی را دارد. محیط میدان ۲۷۶متر وارتفاع آن حدود ۵/۳ است . لوح سنگی ووقف نامه آن موجود ومتن آن در یادگارهای یزد آمده است .
* باغ بزرگ وبا شکوه دولت آباد در منتهی الیه درون حصار عبدالرضاخانی ومتصل به دروازه چها منار مشتمل بر:
عمارتهای :هشتی یا بادگیر، بهشت آئین یا شاه نشین، تهرانی، تالار آئینه، حرمسرا، آشپزخانه، انبار خواربار وحبوبات، دیوان خانه، اصطبل با اشتر خانه، غلام خانه واشترگلو، ۳حوض و ۲کاروانسراو خیابان بینشان. بادگیر عمارت هشتی با ۳۴ متر ارتفاع بلند ترین بادگیر بر کره زمین است وقبلا قسمتی از ارتفاع آن کاسته اند. از عجایب اینکه هوای بیرون از نصف دریچه های مثمن شکل بادگیر وارد عمارت هشتی شده واز نصف دیگر بادگیر بالا رفته وغبار واشیای سبک را با خود به بیرون می‌برد. سنگهای مرمر باغ را از مراغه آورده بودند و امروز اثری ازآن نیست.. باغ دولت آباد چند بار توسط عبدالرضا‌خان‌بافقی، شاهزاده جلال الدوله تعمیر شد ولی رونق اوّلیه اش را نیافت .
* قنات دولت آباد از مهریجرد مهریز تا یزد که هنوز جاری است، مشتمل بر ۵ رشته قنات که دو رشته تقی آباد ودولت آباد جدیدالاحداث و۳رشته باقرآباد، بغدادآباد ومهدی آباد که کم آب بودند را خان خریده وبا تعمیر وازدیاد آب قناتی را بنیان گزارد. خان بزرگ یکسال قبل از فوتش قنات و باغ دولت آباد را به سال ۱۲۱۲ق ـ ۱۱۷۶خ وقف بر ۱۴معصوم بویژه مشاهد متبرکه نجف اشرف نمود.
*باغ، آب انبار وکاروانسرای جنت آباد برمسیر یزد ـ خراسان ووقف آن بر امام رضا.
* احداث ۳۰ باغ واهدا به فرزندانش.
*احداث ۲قنات در روستاهای مبارکه وچم تفت وباغ وعمارت متعلقه.
* احداث چند خانه برای کشاورزان روستای چم تفت وخیابان مربوطه.
* احداث باغ در محله سردسیر تفت.
* بازار قیصریه در یزد به طول ۷۰ متر و اختصاص به بزازان داشت وهنوز پابرجاست.
سرای گلشن وضرابخانه در جنب بازار قیصریه
باغ گلشن وعمارت بلند ودریاچه آن خارج از حصار شهر
ادامه دارد