بشریت سالهاست که در انتظاری بس بزرگ و نجاتی نهایی بی قرار است. توده های عظیم انسانی هر کدام به فراخور حال و مجال دین و فرهنگ و آگاهی خویش در انتظار اصلاحگر توانمند و بزرگ جهانی به سر می برند. در این میان، انبیاء و امامان معصوم علیهم السلام بیش از دیگران از مهدویت، انتظار، شرائط آن، ظهور و علائم آن، دوران سخت غیبت، دوران ظهور، رهاورد آن، و... سخن گفته اند. از جمله امیر مؤمنان علیه السلام به صورتهای مختلفی از آن یار سفر کرده یاد نموده و در برخی جملات از ویژگیهای حکومت جهانی آن حضرت و رهاورد آن سخن گفته است.
آنچه پیش رو دارید، نگاهی است به مسئله مهدویت و سیمای حضرت مهدی(عج) در کلمات گهربار امیر مؤمنان علی علیه السلام .

الف. اشتیاق به رؤیت مهدی(عج)
یوسف کنعان عشق، بنده رخسار اوست / خضر بیابان عشق تشنه گفتار اوست
موسی عمران عشق طالب دیدار اوست / کیست سلیمان عشق بر در او یک فقیر(1)
حضرت امام علی علیه السلام آنجا که سخن از حضرت مهدی عج به میان می آید، به سینه خود اشاره کرده و آهی کشیده، می فرماید: «شَوْقاً اِلَی رُؤْیَتِهِ؛(2) چه قدر به دیدار او مشتاقم!» و در نهج البلاغه می فرماید: «أَلَا بِأَبِی وَ أُمِّی مِنْ عِدَّةٍ أَسْمَائُهُمْ فِی السَّمَاءِ مَعْرُوفَةٌ وَ فِی الْأَرْضِ مَجْهُولَة؛(3)آگاه باشید! آنان که پدر و مادرم فدایشان باد، از کسانی هستند که نام آنها در آسمان معروف و در زمین ناشناخته‌ است.» حضرت علی امیر مؤمنان علیه السلام در مورد صفات ظاهری آن حضرت نیز می فرماید: «هُوَ شَابٌّ مَرْبُوعٌ حَسَنُ الْوَجْهِ حَسَنُ الشَّعْرِ یَسِیلُ شَعْرُهُ عَلَی مَنْکِبَیْهِ وَ نُورُ وَجْهِهِ یَعْلُو سَوَادَ لِحْیَتِهِ وَ رَأْسِهِ بِأَبِی ابْنُ خِیَرَةِ الْإِمَاءِ؛(4) او جوانی چهار شانه، نیکو صورت و نیکو موی می باشد که موی او بر شانه هایش فرو ریخته و درخشندگی چهره اش، سیاهی موی محاسن و سر او را تحت الشعاع قرار می دهد. پدرم فدای او باد که فرزند بهترین بانوان است.»
دیده در هجر تو شرمنده هجرانم کرد / بسکه شبها گهر اشک بدامانم کرد
شمه ای از گل روی تو به بلبل گفتم / آن تنک حوصله رسوای گلستانم کرد
گوشه ای از غم هجران تو گفتم با شمع / آنقدر سوخت که از گفته پشیمانم کرد
آن حضرت در سخن دیگری در نهج البلاغة امام زمان علیه السلام را این گونه می ستاید: «اللَّهُمَّ بَلَی لَا تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ لِلَّهِ بِحُجَّةٍ إِمَّا ظَاهِراً مَشْهُوراً وَ إِمَّا خَائِفاً مَغْمُوراً؛(5) آری خداوندا! زمین هیچ گاه از حجت الهی خالی نیست که برای خدا [با برهان روشن ]قیام کند. [آن حجت و امام ] یا ظاهر و مشهور و یا ترسان و مستور است.» و در همانجا می فرماید: «به خدا سوگند که تعدادشان اندک است، ولی نزد خداوند بزرگ مقدارند؛ [چرا] که خداوند بزرگ به وسیله آنان حجتها و نشانه های خود را نگاه می دارد تا به کسانی که همانندشان هستند، بسپارند ...؛ آنان که دانش و نور حقیقت بینی بر قلبشان تابیده و روح یقین را دریافته اند که با آنچه خوشگذرانها دشوار می شمردند و با آنچه ناآگاهان از آن هراس داشتند، انس گرفتند. در دنیا با بدنهایی زندگی می کنند که ارواحشان به جهان بالا پیوند خورده است. آنان جانشینان خدا در زمین و دعوت کنندگان مردم به دین خدایند.» آن گاه فرمود: «آه آه شَوْقاً إِلَی رُؤْیَتِهِمْ؛(6) آه آه! چه قدر مشتاق دیدارشان هستم.»
مخصوصاً دوران ظهور آن حضرت و استقرار حکومت عادلانه او که جمال و کمال، دولت و صولت گرد هم آمده، سخت مورد اشتیاق امیرمؤمنان بوده است؛ لذا فرمود: «یَا شَوْقَاهْ إِلَی رُؤْیَتِهِمْ فِی حَالِ ظُهُورِ دَوْلَتِهِمْ؛(7) چقدر مشتاق دیدار آنها هستم، در آن زمان که در ظهور دولتشان به سر می برند!»

ب. تداوم امامت با دوازده نفر
از جمله مسائلی که امیر مؤمنان علیه السلام با بیانهای مختلف به آن توجه داده، این امر است که هیچ گاه زمین خالی از حجت نیست و این حجتها مجموعاً دوازده نفرند. در نتیجه، امامت در تمام ادوار تا دوران ظهور حضرت مهدی موعود علیه السلام ادامه دارد. آن حضرت در کلامی فرمود: «اللَّهُمَّ بَلَی لَنْ تَخْلُو الْأَرْضُ مِنْ قَائِمٍ بِحُجَّةٍ لِئَلَّا تَبْطُلَ حُجَجُ اللَّهِ وَ بَیِّنَاتُهُ؛ (8) آری خدایا! زمین خالی از قیام کننده به حجت الهی نمی ماند تا اینکه حجتها و دلائل روشن الهی باطل نشود.» این مضمون به صورتهای متعددی از مولا امیر مؤمنان علیه السلام نقل شده است. (9)
در جای دیگر مشخص فرمود که این حجتهای الهی دوازده نفرند: «یَکُونُ لِهَذِهِ الْأُمَّةِ بَعْدَ نَبِیِّهَا اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً عَدْلًا لَا یَضُرُّهُمْ خِلَافُ مَنْ خَالَفَ عَلَیْهِمْ؛ (10) برای این امت دوازده امام عادل پس از پیامبرش وجود دارد که مخالفتِ مخالفین ضرری به آنان نمی رساند.»
و در بیان دیگر فرمود: «یَا هَارُونِیُّ لِمُحَمَّدٍصلی الله علیه وآله بَعْدَهُ اثْنَا عَشَرَ إِمَاماً عَدْلًا لَا یَضُرُّهُمْ خِذْلَانُ مَنْ خَذَلَهُمْ؛ (11) ای هارونی! پس از محمدصلی الله علیه وآله دوازده امام عادل خواهد بود که تلاش خوار کنندگان به آنها ضرری نرساند.»  و آن گاه روشن نمود که این دوازده نفر از قریش و از نسل هاشم هستند: «إِنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ قُرَیْشٍ غُرِسُوا فِی هَذَا الْبَطْنِ مِنْ هَاشِمٍ لَا تَصْلُحُ عَلَی سِوَاهُمْ وَ لَا تَصْلُحُ الْوُلَاةُ مِنْ غَیْرِهِمْ؛ (12) همانا امامان همه از قریش می باشند که [درخت آنها را در خاندان بنی هاشم کاشته اند. مقام ولایت و امامت در خور دیگران نیست و دیگر مدعیان [زمامداری] شایستگی آن را ندارند.» این موضوع در منابع اهل سنت نیز آمده (13) که جانشینان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله دوازده نفرند و همه از بنی هاشم اند. سلیمان قندوزی می گوید: «مقصود از دوازده خلیفه همان امامان دوازده گانه شیعه است؛ زیرا نمی توان احادیث را بر خلفاء راشدین تطبیق کرد؛ چون تعداد آنان کمتر از دوازده است و نمی توان بر حاکمان اموی منطبق کرد؛ چون بیش از دوازده نفر بودند و غالب آنها عناصری ظالم و ستمگر بوده اند. گذشته از این، آنها از دودمان هاشم نبودند و از تیره امیّه بودند و همین طور به خلفاء عباسی نمی توان تفسیر کرد؛ چون تعداد آنها نیز بیش از دوازده نفر است و افزون بر آن پیوسته با نزدیکان پیامبر در جنگ و ستیز بوده اند؛ لذا راهی جز این نیست که بگوییم: همان امامان دوازده گانه شیعه مقصود است.» (14) امّا حضرت علی علیه السلام مسئله را این چنین مشخص فرمود: «أَلَا إِنَّ مَثَلَ آلِ مُحَمَّدٍصلی ا... علیه وآله کَمَثَلِ نُجُومِ السَّمَاءِ إِذَا خَوَی نَجْمٌ طَلَعَ نَجْمٌ؛ (15) بیدار باشید! مَثَل آل محمدصلی ا... علیه وآله چونان ستارگان آسمان است که اگر ستاره ای غروب کند، ستاره دیگر طلوع خواهد کرد... .»
و در جای دیگر به ابن عباس فرمود: «إِنَّ لَیْلَةَ الْقَدْرِ فِی کُلِّ سَنَةٍ وَ إِنَّهُ یَنْزِلُ فِی تِلْکَ اللَّیْلَةِ أَمْرُ السَّنَةِ وَ لِذَلِکَ الْأَمْرِ وُلَاةً بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلی الله علیه وآله فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ مَنْ هُمْ قَالَ أَنَا وَ أَحَدَ عَشَرَ مِنْ صُلْبِی أَئِمَّةٌ مُحَدَّثُونَ؛ (16) به راستی شب قدرْ در هر سالی هست و در آن شب تقدیرات آن سال نازل می شود و برای آن امر والیانی پس از رسول خداصلی الله علیه وآله وجود دارد. ابن عباس عرض کرد: آنان چه کسانی هستند؟ فرمود: من و یازده تن از صُلب من که امامان محدَّث هستند.» در روایت دیگر می خوانیم که «از علی علیه السلام درباره سخن رسول خداصلی ا... علیه وآله که فرموده بود: من بین شما دو شی ء گرانبها می گذارم: قرآن و عترتم. سؤال شد که عترت کیست؟ حضرت فرمود: من، حسن، حسین و امامهای نه گانه از فرزندان حسین علیه السلام که نهمی آنها مهدی و قائم آنان می باشد. اینان از قرآن، کتاب خدا، جدا نمی گردند تا در حوض کوثر بر رسول خداصلی ا... علیه وآله وارد شوند.» (17)

ج. غیبت حیرت زا سالها قبل از تولد حضرت امام مهدی عج امیر بیان علی علیه السلام خبر از غیبت طولانی و حیرت زای آن محبوب دلها داده و این حادثه تلخ را برای همراهان و آیندگان بیان نموده و شدت و نهایت نگرانی و ناراحتی خود را از آن بیان نموده است. اصبغ بن نباته گوید: بر امیر مؤمنان وارد شدم و دیدم [ناراحت و] در اندیشه فرو رفته و با انگشت بر زمین خط می کشد. گفتم: ای امیر المؤمنین! چرا شما را اندیشناک [و اندوهناک] می بینم و چرا بر زمین خط می کشید؟ آیا به زمین و خلافت در آن رغبتی دارید؟ فرمود: «لَا وَ ا... مَا رَغِبْتُ فِیهَا وَ لَا فِی الدُّنْیَا یَوْماً قَطُّ وَ لَکِن فَکَّرْتُ فِی مَوْلُودٍ یَکُونُ مِنْ ظَهْرِی الْحَادِیَ عَشَرَ مِنْ وُلْدِی هُوَ الْمَهْدِیُّ یَمْلَؤُهَا عَدْلًا کَمَا مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً تَکُونُ لَهُ حَیْرَةٌ وَ غَیْبَةٌ یَضِلُّ فِیهَا أَقْوَامٌ وَ یَهْتَدِی فِیهَا آخَرُونَ؛ (18) نه به خدا! به زمین و دنیا هرگز رغبتی نداشته ام ولیکن درباره مولودی اندیشه می کنم که از نسل من و یازدهمین فرزند من است. او مهدی علیه السلام است که زمین را پر از عدل و داد می سازد، همان گونه که پر از ظلم و جور شده باشد. او را حیرت و غیبتی است [که مردم نسبت به او پیدا می کنند و] اقوامی در آن گمراه می شوند و اقوام دیگر در آن هدایت می یابند.
اصبغ بن نباته می گوید: «گفتم: ای امیر مؤمنان! چنین چیزی واقع خواهد شد؟ فرمود: آری، همان گونه که او آفریده شده [دارای غیبت نیز خواهد بود] و تو را نرسد که به این مسئله علم پیدا کنی. ای اصبغ! آنها بهترین این امت به همراه نیکان این عترت خواهند بود. گفتم: بعد از آن چه خواهد شد؟ فرمود: سپس خداوند هر چه بخواهد انجام می دهد... .» (19)
در روایت دیگر می خوانیم، اصبغ بن نباته می گوید: «أَنَّهُ ذَکَرَ الْقَائِمَ علیه السلام فَقَالَ أَمَا لَیَغِیبَنَّ حَتَّی یَقُولَ الْجَاهِلُ مَا لِلَّهِ فِی آلِ مُحَمَّدٍ حَاجَةٌ؛ (20) امیر مؤمنان علیه السلام از قائم علیه السلام یاد کرد و فرمود: او حتماً غایب خواهد شد؛ غیبتی که جاهل [به راز غیبت] گوید: خداوند را در آل محمدصلی ا... علیه وآله حاجتی نیست.» و در جای دیگر فرمود: «لِلْقَائِمِ مِنَّا غَیْبَةٌ أَمَدُهَا طَوِیلٌ کَأَنِّی بِالشِّیعَةِ یَجُولُونَ جَوَلَانَ النَّعَمِ فِی غَیْبَتِهِ یَطْلُبُونَ الْمَرْعَی فَلَا یَجِدُونَهُ...؛ (21) برای قائم ما غیبتی است که مدتش طولانی است.
گویی شیعه را در دوران غیبت او می بینم که سرگردان اند، مانند جولان چهار پایان؛ چراگاه را می جویند، ولی آن را نمی یابند».(تبیان).

ادامه دارد ....