قلیان:
اعتیاد و سوء مصرف مواد مشكل بزرگ بسیاری از جوامع بشری است. این بیماری هزینه بسیار سنگینی را بر فرد ، خانواده و دولت تحمیل می كند. سوء مصرف مواد باعث كاهش عملكرد شغلی و تحصیلی ، تصادفات ، مسمومیت ،غیبت از كار ، جنایت و دزدی می شود.
در سالهای گذشته مواد مخدر به دلیل فقدان امكانات پزشكی در افراد مسن و ناتوان مورد استفاده قرار می گرفت. در حال حاضر اعتیاد بزرگترین تهدید در مقابل رشد و توسعه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و شكوفایی استعدادها و سرمایه‌های فكری و ظهور خلاقیت های انسانی در قشر نوجوان و جوان است. سوء مصرف مواد اكثراًبا سایر حالات روانپزشكی مثل اختلالات شخصیت (اختلال شخصیت ضد اجتماعی)، اضطراب و افسردگی دیده می شود. پیشگیری از اعتیاد در مقایسه با درمان و اقدامات بازتوانی به مراتب آسان‌تر و كم هزینه تر است.
پژوهش در زمینه اعتیاد تلاشی است جهانی كه بنا به توصیه سازمان های بین المللی به منظور شناخت علل و راهكارهای مختلف مبارزه با آن توسط پژوهشگران، سیاست گذاران و مردم هر جامعه بررسی ،تهیه و تدوین و به مرحله اجرا در می آید.
قلیان
این پدیده كه در حال حاضر به یك معضل پنهان اجتماعی تبدیل شده است، از آن جهت چهره منفوری به خود نگرفته است كه اغلب آن را بی ضرر و غیر قابل اعتیاد می دانند یا كم ضررتر از مصرف سیگار قلمداد می كنند. درحالی كه آب موجود در قلیان نه تنها خاصیت تصفیه كنندگی و محافظتی در مقابل دود ناشی از سوختن تنباكو ندارد بلكه به دلیل افزایش رطوبت باعث افزایش میزان جذب ریوی آن نیز می‌گردد. مواد سمی قلیان نه تنها كمتر از سیگار نیست بلكه بعضی مواد خطرناك از جمله قیر یا دوده (سرطان زا)، منو اكسید كربن (آلاینده) و نیكوتین (ایجاد كننده وابستگی) موجود در دوده آن از سیگار بیشتر است.
با مصرف قلیان بیش از 600 ماده سمی و مهلك وارد ریه فرد مصرف كننده و اطرافیان خواهد شد. در صنعت تنباكو، مرغوب ترین آن در اختیار كارخانه های سیگار سازی قرار می گیرد و تفاله های تنباكو جهت قلیان مورد استفاده قرار می گیرد. مقدار تنباكوی مصرفی در یك وعده قلیان معادل مصرف 20 تا 50 نخ سیگار است و به همین دلیل با افزایش سطح نیكوتین خون ،مصرف كننده به ظاهر تفننی برای رفع نیاز خود به روش سهل تری كه همان مصرف سیگار است روی می آورد.
بنا بر این علائم اعتیاد در قلیان كشی با روی آوردن به استعمال سیگار نمایان می شود. در قلیان، نامرغوب بودن تنباكو، درجه حرارت بالا، تولید گاز منو اكسید كربن ناشی از سوختن ناقص ذغال آتشدان (احساس گیجی بعد از مصرف تنباكو كه افراد نشانه مرغوب بودن تنباكو می دانند در واقع از گاز منو اكسید كربن می باشد)، مكش های ریوی عمیق و رطوبت حاصل از آب باعث بروز بیماری های ریوی، سرطان‌های مختلف از جمله سرطان لب، ریه، معده و مثانه می گردد.
تنباكو های تحت عناوین میوه ای ، عطری و اسانس دار نه تنها بی ضرر نیستند بلكه عوارض به مراتب بیشتری نسبت به تنباكوی ساده دارند زیرا مواد آروماتیك (تركیبات حلقه ای) موجود در آنها بر اثر حرارت زیاد خاصیت سرطان زایی و سمی فوق العاده ای پیدا می كنند. به علاوه مزه و طعم مناسب و سهولت مصرف این تنباكوها نسبت به تنباكو های معمولی باعث گرایش بیشتر نوجوانان و جوانان به مصرف و ایجاد وابستگی به آنها خواهد شد.
مصرف قلیان در اماكن سربسته مانند سفره خانه های سنتی  قهوه خانه ها و .... عوارض آن را دو چندان خواهد كرد و سلامت اطرافیان به ویژه كودكان را در معرض خطر جدی قرار خواهد داد. استفاده از قلیان به صورت مشترك خطر انتقال بیماری های عفونی را نیز در پی خواهد داشت.         رعیت