هفته نامه
حسن ظن
حسن ظن
امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) میفرمایند: حُسن الظَّنِّ مِنَ أفضَلِ السَّجایا، و أجزَلِ العَطایا
گمان خوب از برترین خوبها و بالاترین عطایا است.
حسن ظن
بعد از اینکه انسان صفحهی دل را از سوءظن و بدگمانی پاک نمود و نفس را از آنچه که موجب آلودگی به آن میشود، پالایش کرد نوبت میرسد به اینکه بذر نیکانگاری و حسنظن دینی را در خود پرورش دهد و آن را به درجهی ملکهی نفسانی برساند برای این مرحله از تکامل و پیشرفت، انسان نیاز به زمینههای ایجاد حسن ظن و نیکانگاری دارد.
زمینه های حسن ظن
1-مقام رضا:
انسان به آنچه برای او مقدر شده، راضی باشد، نه تنها راضی به مقدرات الهی باشد، بلکه چون حضرت زینب(س) بعد از آن همه مشکلات و مصیبتها، در جواب دشمن نداری (ما رأیتُ الّا جمیلاً) سر دهد و تمام عالم را زیبا ببیند.
2-حسن عبادت:
یکی از زمینههای حسن ظن، به عبادت ونحوهی ارتباط انسان با خداوند بر میگردد. وجود نازنین پیامبر اکرم(ص) میفرمایند: نیک انگاری از عبادت نیک است.
توحید در عبادت و بندهی خوبی بودن، حسن ظن به خداوند را به دنبال دارد.
3-حسن خلق:
انسانی که دارای اخلاق کامل میباشد و راه و روش او بر اساس فضایل اخلاقی ترسیم شده، زمینهی گمان خیر و حسن ظن در او بیشتر فراهم است. بنابراین هر چه انسان در سجایای اخلاقی و فضایل معنوی بیشتر رشد و ترقی داشته باشد، در نیک انگاری و حسن ظن به خدا و خلق خدا زمینه مساعدتری دارد.
4-چشمپوشی و گذشت:
برای تقویت زمینهی ایجاد حسن ظن انسان باید در بسیاری از موارد لغزشها و خطایای دیگران را نادیده بگیرد، نه اینکه آن را به سایر اعمال آنها سرایت دهد.
5-عقل سالم و قلب آرام: کسانی که از نظر عقل دارای سلامتی بوده و از جهت فکری آرامش خاطر داشته باشند، زمینه حسن ظن و نیکانگاری به خداوند و خلق خداوند در آنها فراهمتر میشود.
در یک جامعهی سالم اسلامی، اصل این است که انسان در همهی مراحلی که عقل و هوش تأیید میکند، حسن ظن و گمان خیر داشته باشد.
عوامل مؤثر ایجاد حسن ظن
1-نیت خیر:
نیت خیر موجب رهایی از پندارهای شیطانی میشود، امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) میفرمایند: «کسی که گمانش نیک شد، نیتش نیک شده»
2-عقل رحمانی:
عقل یکی از امتیازات انسان از سایر موجودات میباشد. امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) میفرمایند:« گمان مرد به مقدار عقل او میباشد.»
3-علم و آگاهی:
انسانی که از شناخت و آگاهی خوبی بهرهمند است، هیچگاه گمان بد و افکار نادرست در حق کسی روا نمیدارد، امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) میفرمایند:«ای مردم! کسی که از برادرش استحکام در دین و درستی طریق را شناخت، پس نباید به گفتههای دیگران در حق او گوش دهد.»
4-اوصاف پسندیده:
انسانی که به اخلاق و فضایل خوب عادت داشته باشد، موجب میشود که در مرحلهی ظن و گمان هم نیک افکار و خوش نظر باشد. امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) میفرمایند:« نیکانگاری از بهترین عادات است.»
« امیدوارم بتوانیم با دقت و تأمل در آیات و احادیث حسن ظن و نیکانگاری را در وجود خود تقویت، و از هر گونه سوء ظن و بدگمانی در حق دیگران دوری کنیم. انشاءا...»
منصوره زینلیان بافقی
کارشناس حوزوی