هفته نامه

9 مهرماه روز جهانی سالمند( روز تکریم پدران و مادران)

بی تردید سالمندان هر جامعه به دلیل تجارب و اندوخته های زندگی از پشتوانه فرهنگی آن جامعه به شمار می آیند و در همه ادیان، مکاتب و فرهنگها بویژه مشرق زمین احترام به سالمندان همواره مورد توجه بوده است. نگاهی گذرا بر تعالیم پیامبران، روش علمی رهبران و نخبگان ملل مختلف بر این سخن گواهی راسخ دارد.

بر خورداری از نعمت سلامت جسمی و روحی جزءلاینفکی برای بهره مند شدن از زندگی و سالمندی فعال است برای رسیدن به سالمندی فعال و سالم باید به تمام ابعاد بهداشت جسمی و روحی، اجتماعی، اقتصادی و معنوی زندگی سالمندان توجه داشت همچنین با به بکارگیری شیوه صحیح زندگی و ارتقاء کیفیت آن با ایجاد زمینه های مناسب مشارکت سالمندان در خانواده و جامعه و فراهم ساختن فضای مناسب حمایتی در کلیه جنبه ها بویژه بهداشت و درمان می توان در جهت نیل به سالمندی سالم و زندگی موفق گام برداشت.

رعایت تعادل و تنوع در رژیم غذایی روزانه یکی از نکات مهم در تنظیم یک برنامه غذایی سالم است و در پیشگیری از ابتلاء و محدود کردن بیماریهای مزمن شایع بسیار موثر می باشد. تعادل به معنی مصرف مقادیر کافی از مواد مورد نیازبرای حفظ سلامت بدن است. تنوع نیز به معنای مصرف انواع مختلف مواد غذایی که در 5 گروه اصلی غذایی معرفی شده اند. مصزف کم مواد غذایی هر یک از این گروهها می تواند باعث کمبود دریافت مواد مغذی مورد نیاز بدن شود. و مصرف بیش از اندازه آنها نیز سبب افزایش وزن، چاقی و مشکلات ناشی از آن می شود.

تغییرات در سیستم گوارشی: اختلالات گوارشی شامل: تهوع، ترش کردن و یبوست است که معمولاً با بالا رفتن سن افزایش می یابد این علائم می تواند ناشی از عادات غذایی نا مناسب، وضعیت اجابت مزاج، نگرانی های ذهنی، و اثرات جانبی داروهای مصرفی باشد، برخی از تغییرات در قسمتهای مختلف دستگاه گوارش شامل موارد زیر است:

1- کاهش ترشحات معده: کاهش ترشح اسید معده و آنزیم پپسین در افراد سالمند باعث ایجاد اثرات سوء تغذیه ای می شود زیرا کاهش اسید معده سبب کاهش جذب آهن و کلسیم می شودو کاهش پپسین سبب اختلال در جذب پروتئین ها می گردد.

2- تغییرات کبدی: در افراد سالمند جریان خون کاهش می یابد، اندازه کبد کوچک می شود، فعالیت آنزیم هایی که در متابولیسم داروها نقش دارند، کم می شود.

3- یبوست: کاهش انقباض عضلانی باعث کاهش حرکات معده و روده می شود و در نهایت به یبوست منجر می گردد. رژیم غذایی غنی از سبزی و میوه که انواع فیبرها را به میزان لازم به بدن برساند کمک کننده است و از طرف دیگر مصرف ملین ها جهت درمان یبوست نیز سبب کاهش جذب مواد مغذی می شود.

4- نداشتن دندان و پیوره لثه: نداشتن دندان و پیوره لثه از دیگر مشکلات پیری است. مشکل در جویدن غذا سبب کاهش مصرف مواد گوشتی، میوه و سبزیجات تازه می شود واین منجر به کاهش دریافت انرژی، آهن، ویتأمین ث، اسید فولیک و بتا کاروتن می گردد. از طرف دیگر به علت تغییرات در سیستم عصبی، عضلانی، کاهش انقباض عضلات و کاهش ترشح بزاق، عمل بلع دچار اشکال و در نهایت سوء تغذیه ایجاد می شود.

تغییرات در سیستم ایمنی: کارآیی دستگاه ایمنی با بالا رفتن سن کاهش می یابد به عبارت دیگر کارآیی سلولهای لنفوسیت با افزایش سن کاهش می یابد و منجر به کاهش کارآیی سیستم ایمنی و مقابله در برابر عفونت می شود.

تغییرات سیستم قلب و عروق: تغییرات ناشی از افزایش سن در سیستم قلب و عروق شامل تغییرات ساختمانی و در نهایت تغییر در عملکرد سیستم قلب و عروق است، در نتیجه جریان خون در عروق کرونر که تأمین کننده مواد مغذی برای قلب است کاهش می یابد و قلب فرد سالمند در برابر استرس های عاطفی و فیزیولوژیک تحمل لازم را ندارد.

تغییرات در سیستم کلیوی: با افزایش سن به دلیل کاهش سلولهای کلیوی و کاهش جریان خون، کاهش فعالیت کلیه ها را خواهیم داشت بنابراین برای تصفیه خون از مواد زائد حاصل از متابولیسم زمان بیشتری لازم است به همین دلیل توصیه می شود برای اینکه به کلیه افراد سالمند فشار زیادی وارد نشود، از مصرف داروهای زیاد و پروتئین‌های حیوانی به خصوص گوشت قرمز کمتر استفاده شود.

تغییرات در سیستم مغز و اعصاب: مشکلات اختلال در فهم زمان، مکان، فقدان نیروهای شعوری، کندی عملکرد عصبی، تغییرات بیو شیمیایی و ساختمانی در افراد سالمند دیده می شود. به عنوان مثال ناقلین عصبی مثل دوپامین، استیل کولین و سرتونین که برای تحریکات عصبی لازم هستند، کاهش می یابند، کمبود عوامل تغذیه ای می تواند سبب کندی عملکرد سیستم عصبی شود به عنوان مثال کمبود ویتأمین ب1، ب2، ب6، اسید فولیک و ویتأمین ممکن است باعث تخریب توانایی ذهنی و حافظه بشود.

توصیه های تغذیه ای در خصوص ارتقاء سلامتی:

مراجعه به موقع به پزشک، بررسی وضعیت سلامت و تغذیه و پیروی از یک برنامه غذایی صحیح

توجه و رسیدگی مناسب دهان و دندان

مصرف 6-8 لیوان آب در روز

استفاده تمام از گروههای غذایی و ایجاد تنوع غذایی در برنامه روزانه

مصرف مقادیر کافی میوه جات و سبزیجات

استفاده از نان های سبوس دار

محدود کردن مصرف غذاهای چرب و شیرینی ها

کاهش مصرف نمک در برنامه های غذایی روزانه

مصرف کافی لبنیات مثل شیر وماست

سالمندانی که دچار بی خوابی هستند از مصرف قهوه و چای در بعد از ظهر و شب خودداری کنند. و یک فنجان شیر گرم قبل از خواب مصرف کنند.

از مصرف چای تا 2 ساعت بعد از غذا اجتناب کرده و در صورت امکان از لیمو ترش تازه در کنار غذا جهت جذب بهتر آهن غذا استفاده کنند.

قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت نیم ساعت در روز و استفاده از لباس های روشن

نرمش و تحرک روزانه، حتی 20 دقیقه پیاده روی سبک در هوای آزاد می تواند در ایجاد نشاط و سلامت سالمندان بسیار موثر باشد.

کاهش مصرف نوشابه های گازدار و کافئین دار

با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان مصرف کافی مایعات و موارد پرفیبر نظیر نان کامل گندم و سبزیجات و میوه هایی مثل گلابی، آلو، زردآلو اهمیت دارد.

گردآوری: طیبه عسکری

منبع آوای سلامت