به بهانه هفته کتاب:

همچنین از جالینوس نقل شده است: شرف نفس انسان را بدان توان شناخت که از ملابست اعمال دون و مزاولت امور حقیر اجتناب نماید و پیوسته خاطر وی به عظائم امور مقصود باشد. پس هنگامی که مقصد کاری را می کنی به کمتر از ستاره رضایت مده.

باری، راه این است، باید به« معالی الامور»اندیشید و به کمتر از ستاره رضایت نداد. ولیکن مع الاسف، اغلب نویسندگان به شماره کتابهایشان می اندیشند، نه به آنچه شمرده می شود. به همین سبب است که آثاری را که بتوان شاهکار خواند، همواره کم بوده و امروزه کمتر است.

در گذشته با اینکه امکانات تحقیق کمتر بوده، اما کتابهای شاهکار، فراوان پدید آمده است. اما امروزه با وجود تسهیلات وامکانات متعدد برای تحقیق، کتابهایی که بتوان آنها را شاهکار خواند بسیار معدود و انگشت نماست. البته هستند محققان و نویسندگانی که از شتابزدگی می پرهیزند و واژه-واژه کتاب خویش را با حوصله و تأنی می نگارند. بنگرید که درباره«بوفون» گفته اند: برای اینکه عبارات کتابش ساده و روان باشد، هر مطلبی را چندین مرتبه تنقیح و تصحیح و پاکنویس می کرد؛ تا آنجا که یکی از کتابهای خود را قبل از فرستادن به چاپخانه، یازده مرتبه تغییر داد و تنقیح کرد. (تنقیح به معنای اصلاح و پاکیزه کردن کلام از عیب ونقص)

همچنین درباره«فانی هارست» گفته اند: برخی عبارات کتاب خود را پنجاه تا صد بار از نو می نوشت و یکبار جمله ای را صد و چهار بار نوشت و نیز«گوستاو فلوبر» در یکی از نامه هایش می گوید: در ظرف هفت هفته تنها سیزده صفحه نوشته ام. وی در خاطرات خود نوشته است:« موقع نوشتن این زمان(مادام بواری)، مثل کسی هستم که گوی‌های سنگینی به انگشتانش بسته شده و دارد پیانو می نوازد.» می‌گویند هنگامی که منتسکیو یکی از آثار خود را به دوستش امانت داد،[احتمالاً روح القوانین] بدو چنین گفت: (تو در یک شب این کتاب را مطالعه می کنی، در صورتی که من موی خود را سفید کردم تا نوشتم.)

این گفته منتسکیو این بیت بلند را به یاد می آورد که درباره همه کتابهای شاهکار و نویسندگان آنها صادق است: یعنی مردم روغن خالص را در شیشه می بینند، اما نمی دانند که چه بر سر کنجد آمده است. 

روغن کنجد ار ببینی صاف  

     یاد آور زسنگ عصّاری

کوتاه سخن اینکه مهمترین شرط برای پیدایش کتابهای شاهکار، صرف زمان دراز در کار آن است. گو اینکه این شرط، شرط لازم است و نه کافی، اما مهمترین شرط برای به وجود آمدن هر کتاب شاهکار است.

ویلیام فالکنر می گوید:« تنها چیزی که می تواند اثر را بهتر کند، این است که وقت بیشتری صرفش بشود.» و هنگامی که از«خورخه بورخس» می پرسندکه:« برای نویسندگان جوان چه پند وپیامی دارید؟ بی درنگ می گوید:« تنها یک پند: که به اثر بیندیشند، نه به نشر.»

اصولاً هیچ کتابی را نمی توان یافت که در زمانی دراز و با تأمل و تأنی نگاشته شده و دچار روزمرّگی شده باشد. 

زیبا گفته است سعدی:« کارها به صبر برآید و مستعجل به سر در آید.» و « هر چه زود بر آید، دیر نپاید.»

 در ادامه به چند کتاب شاهکار می پردازیم که درآن زمانی طولانی صرف شده و با غرمی استوار و همّتی بلند فراهم آمده اند. 

امیر عباس امینی

---------------------------------------------------

عصّار: روغن گیر، کسی که از دانه های مانند کنجد روغن می گیرد.