هفته نامه هفته نامه

بازگشت به صفحه کامل
« بازگشت

هجرت امام رضا (ع) به خراسان

هجرت امام رضا (ع) به خراسان



از حضرت امام رضا (ع) روایت شده است که فرمودند: 

« هر که برای زیارتم بار سفر بندد، دعایش مستجاب و گناهانش آمرزیده شود، هر که مرا در آن قطعه زمین زیارت کند، همانند کسی است که رسول خدا (ص) را زیارت کرده باشد و خداوند اجر هزار حج مقبول و هزار عمره ی مقبوله برای او بنویسد و من و پدرانم شفاعت کنندگان او در روز قیامت باشیم، و این قطعه زمین باغی است از باغهای بهشت و محل رفت و آمد فرشتگان است و تا ابد گروهی از آسمان نازل می شوند و گروهی بالا می روند تا آن که در صور بدمند.» (روز قیامت) .."بحارالانوار، ج 102، ص 44، ح 51".2. امام رضا(ع) هنگامى كه خود را ناچار به سفر یافت، براى این كه ناخرسندى خود را از این سفر اعلام فرماید، چندین بار در كنار حرم مطهر پیامبر اكرم(ص) حضور یافت و به گونه اى به زیارت پرداخت كه همگان فهمیدند این سفر مورد رضایت امام نیست.

یكى از شاهدان این ماجرا نقل مى كند كه امام را در حال زیارت دیدم، نزدیك رفتم و براى این كه امام در آستانه سفر است به ایشان شادباش گفتم، اما حضرت چنین پاسخ داد:

مرا به حال خود بگذار! من از جوار جدم پیامبر(ص) خارج مى شوم و در غربت از دنیا خواهم رفت!

پس از آن هم، امام همه اقوام و نزدیكان خود را فراخواند و در جمع ایشان فرمود:

بر من گریه كنید! زیرا دیگر به مدینه بازنخواهم گشت.

این امر نشان مى دهد كه امام با نقشه شوم مأمون آشنا بوده، ولى راهى جز پذیرفتن تصمیم وى نداشته است.

بارى ، امام به همراه فرستادگان مأمون مدینه را پشت سرگذاشته، رهسپار خراسان شد، جایى كه مأمون در آن جا حکوت مى كرد.

بنا به فرمان مأمون، مسیر امام از مدینه تا خراسان، به گونه اى تعیین گردید كه مردم شهرهاى شیعه نشین از دیدار امام محروم شوند. زیرا اگر شیعیان موفق مى شدند از نزدیك امام خود را زیارت كنند و با ایشان دیدار نمایند و از سخنان آن حضرت بهره مند شوند، بیش از پیش به وى ارادت مى یافتند و این خود خطر بزرگى براى حكومت مأمون به شمار مى آمد. بنابراین، شهرهاى كوفه و قم از مسیر سفر امام حذف گردید. اما در این كه امام از كدام مسیر به خراسان و شهر مرو رسیده است، میان تاریخ نویسان اختلاف است. خلاصه مسیرهایى كه براى این سفر نقل شده از این قرار است:

1 ـ مدینه، بصره، اهواز، فارس (شیراز)، اصفهان، رى ، سمنان، دامغان، نیشابور، توس، سرخس، مرو..

2 ـ مدینه، بصره، اهواز، اصفهان، یزد، طبس، نیشابور، توس، سرخس، مرو.

3 ـ مدینه، بصره، اهواز، فارس (شیراز)، كرمان، طبس، نیشابور، توس، سرخس، مرو..

امام رضا(ع) در این سفر تاریخى ، هر جا كه توانست كوشید تا مردم را با اسلام، قرآن، تشیع، اخلاق اسلامى ، آرمانهاى دینى و احكام مذهبى آشنا سازد. از جمله مهمترین فرازهاى این سفر، توقف امام در نیشابور و سخن تاریخى ایشان در جمع گروه بسیارى از مردم و حدیث شناسان این شهراز جمله بیان حدیث سلسله الذهب است.

آشنایى با این سخن و حدیث امام براى همه ما جالب است. این حدیث به (سلسلة الذهب) شهرت دارد. این حدیث را «محمد بن علی بن بابویه» معروف به شیخ صدوق در کتب خود، از جمله «عیون اخبار الرضا» و «امالی» و «توحید»  نقل کرده وامام رضا از موسی بن جعفر از جعفر بن محمد از محمد بن علی از علی بن الحسین از حسین بن علی از علی بن ابی طالب از پیامبر؛ از جبرئیل ؛از خداوند :

 " کَلِمَةُ لا إلهَ إلّا اللّهُ حِصنی فَمَن دَخَلَ حِصنی اَمِنَ مِن عَذابی بِشُروطِها وَ أنَا مِن شُروطِها ."

کلام «لا إلهَ إلّا اللّهُ »یعنی هیچ معبودی بجز الله نیست . دژ و حصار من (خدا) است پس هر کس به دژ و حصار من داخل شود از عذاب من امنیت خواهد یافت.و این شروطی دارد و من (علی بن موسی الرّضا) یکی از آن شرط‌ها هستم. 

و به عبارت دیگر ولایت اهل بیت پیامبر شرط توحید و یگانگی خداوند است!

گوش‌ها شنیدند و قلم‌ها نوشتند... در میان مردم همهمه افتاد. دهها هزار مرد و زنى كه این سخن را دریافتند آن را براى یكدیگر باز مى گفتند... كاروان امام به راه افتاد، اما حضرت ندا در داد و آن را از رفتن بازداشت و فرمود:

با شرایط آن... و من از شرطهاى آن هستم.

امام در این حدیث بسیار كوتاه و فشرده، نكات بسیار بلندى را بیان فرموده است: 1 ـ اهمیت مسأله توحید.

2 ـ پیوستگى معارف خاندان امامت به شخص پیامبر اسلام(ص) 3 ـ پیوند گسست ناپذیر توحید با رهبرى .

4 ـ تثبیت امامت حضرت رضا علیه السلام و ردّ دیدگاه كسانى كه به امامت ایشان باور نداشتند.

درباره روز و ماه و سال شهادت امام رضا(ع)، مشهورتر آن است كه حضرت در روز جمعه، آخر ماه صفر سال 203 هجرى قمرى به شهادت رسیده، در حالى كه 55 سال از عمر مبارك امام سپرى شده است.

محل شهادت امام هم به گفته همه تاریخ نویسان، شهر توس و محل دفن ایشان نیز در باغ حمید بن قحطبه در سناباد بوده كه بعدها (مشهد الرضاـ محل شهادت امام رضا علیه السلام) نام گرفته و اینك به نام مشهد شهرت دارد.

آرى ... دوست عزیز!

گویا چنین مقدّر بود كه فرزندى از نسل پاك پیامبر اكرم (ص) و امامى از امامان شیعه، در سرزمینى دور از مدینه پیامبر به شهادت رسد، تا مرقد نورانى اش قلب میلیونها انسان خداجوى دلباخته را به ولایت فراخواند و بارگاهش پناهگاه دلهاى شكسته اى باشد كه در این سوى خاك در پناه آن مزار با شكوه به آرامش رسند..              

jدوین : اکبر خالقدادی