هفته نامه

مکر و دفع آن

حضرت علی (ع) می فرمایند:

ایاکَ و الخدیعَه فان الخدیعه من خُلقِ اللّئیم.

بپرهیز از فریب دادن، پس به درستی که فریب‌دادن از خوی شخص پست مرتبه می باشد.

«مکر و دفع آن» (مکر چیست؟): مکر یعنی فریب، نیرنگ، به بند افکندن، جامه را رنگین کردن، به هم پیچیدگی و گیاهی که به هم می پیچد.

راغب در معنای مکر می گوید: مکر عبارت از این است که مکر کننده با حیله فکر دیگری را از آن چیزی که قصد کرده است بگرداند و این دو قسم است: یکی مکر محمود و آن مکری است که مکر کننده، در طلب کار خوبی باشد و درباره خدا فرموده است که: (پروردگار، بهترین مکرکنندگان است) و مکر مذموم، آن مکری است که مکر کننده در طلب عمل قبیحی باشد و خداوند درباره‌ی چنین مکری فرموده است، جزای مرگ ناپسند نازل نمی شود مگر به آنان که مرتکب عمل مکر شده اند. خدعه و مکر اعقال نمودن و گمراه کردن مردم است، افراد مکار می‌توانند در جمیع شئون اجتماعی،دینی، اخلاقی و اقتصادی این روش پلید را به کار گیرند و از این راه به هدف نامشروع خود دست پیدا کنند. اسلام، این مکرها را که برای نیل به مقاصد خائنانه و ناپاک است مذمّت نموده و اولیای گرامی اسلام، مسلمانان را از آن برحذر داشته اند.

(نیرنگ با خدا): بدترین مراتب نیرنگ با خداوند جل و اعلی، خدعه(مکر) مناقصین است که کفر خود را پنهان می کنند و در ظاهر اظهار مسلمانی می نمایند به طوری که خداوند می فرماید: « باخداوند و اهل ایمان نیرنگ می‌زنند در حالی که نیرنگ نمی‌کنند مگر به خودشان در حالی که نمی فهمند.»

(غِش هم نیرنگ با مردم است): از اقسام خدعه‌ی با مردم، غِش در معامله است و آن مخلوط کردن جنسی است که می فروشد یا اینکه جنس خوب و بد را باهم یکی می کنند و به عنوان جنس خوب می فروشند. امام باقر(ع) می فرمایند: کسی که با مسلمانی در خریدن یا فروختن غش کند، از مسلمانان نیست و در قیامت با یهود محشور می شود، زیرا یهود بیش از همه با مسلمانان غِش می‌کنند و کسی که بخوابد در حالی که در دلش غِش کردن با برادر مسلمانش باشد، در سخط خدا خوابیده است صبح می‌کند در حالی که در غضب الهی و در سخط (خشم گرفتن) خداوند است تا وقتی که توبه می‌کند و دست از غِش کردن بردارد و اگر در این حال بمیرد، بر دین اسلام نمرده است.

(گرانفروشی نیز نیرنگ است): گران فروشی نیز مانند غِش کردن در معامله، غبن، به حساب می آید و آن فریب دادن فروشنده است در قیمت یعنی جنس را از ارزشی که دارد به کسی که از قیمت آن بی خبر است، بفروشد و فریب دادن مؤمن در معامله حرام است.

(راه علاج مکر): بهترین راه علاج مکر این است که انسان عاقبت شوم مکر را متذکر گردد و درآن بیندیشد و بداند که صاحب مکر در آتش سوزان جهنم، همنشین شیطان خواهد بود و بداند که ضررهای مکر وحیله، به خودش بر می گردد و آتش آن دامنگیر او خواهد شد. و ثانیاً انسان مکار باید فواید ضد مکر را که خیر خواهی است، متذکر شود و خود را از مقام حیله نجات دهد.

(مکر دشمنان اسلام): دشمنان اسلام در عصر رسول گرامی اسلام محمد بن عبدا..(ص) و در ایام ائمه‌ی معصومین (ع) برای نابودی اسلام و از بین بردن اولیای دین مکرها کردند، بعضی ار آن مکرها با عنایت خداوند دفع شد و بعضی از آن‌ها تحقق یافت و اثر سوء آن به جای ماند و هم اکنون بعد از گذشت قرن ها هنوز اسلام و مسلمین گرفتار عوارض شوم آن مکر هستند. (به طور مثل مکر معاویه در جنگ صفین) وقتی کفار نقشه‌ی مکر پیامبر را کشیدن تا پیامبر نتواند به تبلیغ دین مقدس حق ادامه دهد. خداوند در مقابل مکر خائنانه‌ی آنان مکری مفید و ثمربخش به کار است. (خوابیدن حضرت علی (ع) در بستر پیامبر)

(مکر پسندیده و ممدوح): مکر پسندیده مکری است که برای تحقق بخشیدن به نیت خیر و مرضيّ الهی اعمال می شود، مکری است که در آیین مقدس اسلام مجاز است و به منظور اعلای حق و اقامه‌ی عدل به کار برده می شود و آنقدر از منزلت و جایگاه بالایی برخوردار است که حضرات معصومین (ع) در روایات مختلفی از آن به نیکویی یاد می‌کنند. در جنگ احزاب پس از سخنانی که بین حضرت علی(ع) و عمربن عبدوّد رد و بدل گردید، حضرت فرمود: «آیا کافی نبود تو را که من به جنگت آمده‌ام و تو بزرگ سوار عربی با این حال برای جنگ با من از دیگران کمک خواسته ای؟ عمر برگشت به پشت سر نگاه کند و ببیند کیست که به یاری او می‌آید، علی(ع) از این فرصت استفاده کرد و شمشیر خود را محکم به ساق پاهای او فرود آورد و هر دوی ساق را قطع نمود و با پیروزی به حضور رسول گرامی اسلام (ص) آمد. حضرت رسول فرمودند: «یا علی! با عمر مکر کردی؟» عرض کرد: بله یا رسول ا..، جنگ، خدعه و مکر است. این مکر در نبرد با دشمن مایه‌ی بقای اسلام و ادامه‌ی حیات گرامی اسلام و مسلمانان گردید و موجب شد که آیین حیات‌بخش اسلام باقی بماند تا انسان های مختلفی در طول قرون و اعصار مختلف بتوانند از تعالیم آن بهره‌مند شوند.

نتیجه این که انسان مکار این مکر و نیرنگش به خود باز می گردد و ضرر و زیانش گریبان خود او را می‌گیرد پس امیدوارم هیچگاه گرفتار مکر و خدعه نشویم مگر مکری ممدوح و پسندیده .«انشاا...»

منصوره زینلیان بافقی