هفته نامه هفته نامه

بازگشت به صفحه کامل
« بازگشت

ریشه گویش یزدی از کجاست؟

ریشه گویش یزدی از کجاست؟



نویسنده کتاب "تحلیل زبانشناختی گویش یزدی" معتقد است: گویش یزدی یکی از اصیل‌ترین گویش‌های ایرانی است که ویژگی‌های زبان فارسی باستان را بیش از سایر گویش‌ها در خود حفظ کرده است.
فخرالسادات خامسی که اکنون در سمت مدیر کل‌ امور بانوان و خانواده استانداری یزد فعالیت دارد، در گفت‎وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه یزد، در مورد کتابی که اخیراً تألیف کرده است، توضیح داد: کتاب "تحلیل زبانشناختی گویش یزدی" که در 375 صفحه و با تیراژ هزار عدد از سوی انتشارات هومان به چاپ رسیده، علاوه بر نگارش موضوع در پنج فصل، پیوستی از فرهنگ لغات و ترکیبات یزدی را در حجم 128 صفحه ارائه کرده است.
وی، گویش یزدی را یکی از اصیل‌ترین گویش‌های ایرانی خواند که توانسته است در مقایسه با سایر گویش‌های فارسی بیشترین ویژگی‌های زبان فارسی باستان را در خود حفظ کند و هدف تالیف این کتاب را نیز انتشار همین بار علمی و باستانی و جان‌مایه‌ی تاریخی در گویش یزدی ذکر کرد.
خامسی بخش مهمی از این کتاب را در همین راستا مختص به ریشه‌یابی واژگان یزدی اعلام کرد و گفت: متاسفانه در بعضی از ریشه‌یابی واژگان، ‌کار تحقیق در لهجه‌های ایرانی به صورت دقیق صورت نگرفته و این در حالی است که متاسفانه اروپایی‌ها در مورد لهجه‌های ایرانی بیش از خود ایرانی‎ها پژوهش داشته‎اند.
وی با اشاره به پیشینه تاریخی لهجه یزدی، بیان کرد: هرچند در مورد فرهنگ لغات یزدی کتاب‎هایی به تحریر آماده است ولی تاکنون در رابطه با این حوزه کار علمی در قالب یک کتاب صورت نگرفته بود.
این نویسنده ادامه داد: در این کتاب یک سری واژه‌های یزدی که ریشه‌هایش مشخص نبود، شاید برای اولین‌بار ریشه‌یابی شد و نهایتاً نیز مشخص شد که ریشه‎ا‌ی فارسی دارند. به عنوان نمونه کلمه‌ی "حادِر" که در گویش یزدی به معنی مواظب بودن است برای اولین‌بار در این کتاب ریشه‏‌یابی و معلوم شد که این کلمه ریشه کاملاً فارسی دارد و به شکل "حودر" یعنی مواظبِ کار در زبان فارسیِ‌ پهلوی استفاده می‎شده است.
وی در رابطه با بخش ریشه‌یابی واژه‌ها در این کتاب، متذکر شد: تا حد امکان سعی شده تا در این امر ادبیات کهن ایران دنبال شود ولی برخی واژه‌های یزدی را نیز دارای ریشه مشترک با واژه‌های انگلیسی یا فرانسوی یافتیم.
خامسی بیان کرد: واژه‌‏هایی مانند "بوز" در گویش یزدی به معنای زنبور در انگلیسی مشترک با واژه Buzzing به معنای وزوز است یا "پیک" در یزدی که به معنای نیشگون است، به همین معنا در انگیسی در واژهpinch داریم و همچنین واژه یزدی "پنگِل" به معنای کوچک در انگلیسی finger گفته می‎شود.
وی، واژه "تیفون" در یزدی وtyphoon در انگلیسی به معنای طوفان، "چِمری" در یزدی وchimney در انگلیسی به معنای لوله چراغ و نیز "لیتیرُک" در یزدی با little در انگلیسی به معنای کوچک و همچنین "نوت" در یزدی به معنای اسکناس که در انگلیسی در قالب banknote و به همین معناست، از دیگر نمونه‎های این واژگان یزدی ذکر کرد.
این استادیار زبان و ادبیات فارسی در مورد بخش‏های دیگر این کتاب نیز گفت: در بخش‎های بعدی این کتاب، بحث‌های دستوری واژه‌های یزدی، جمله‌بندی‌های یزدی و واژه سازی واژه‌های یزدی و بعد فرآیندهای واجی، آورده شده است.
وی، فرآیندهای واجی، آن را تفاوت‏های آواییِ گویشِ یزدی با فارسی معیار، تعریف و تصریح کرد: در گویش یزدی‎ها به کلمه "می‎روم" گفته می‎شود "مِرَم" یا "بنشین" را در یزدی می‎گوییم "بیشین" یا "بِگو" که در یزدی "بُگو" گفته می‎شود.
خامسی در مورد فرهنگ لغات پیوست شده به این کتاب نیز بیان کرد: در این فرهنگ لغات از فرهنگ لغات آقایان ایرج افشار که اولین فرهنگ‌واژه یزدی است و دکتر محمد حاتمی‌زاده نیز استفاده شده و علاوه بر این از چهار نفر از کهنسالان یزدی نیز بهره گرفته شده است تا فرهنگ‌نامه کاملی تدوین شود.
به اعتقاد این نویسنده، کتاب وی هر چند از لحاظ واژه‌های یزدی تقریباً کامل است ولی از لحاظ کنایات یزدی مانند کنایات گویشی هنوز جای کار دارد.
مدیر کل امور بانوان و خانواده استانداری یزد تاکید کرد: این کتاب به عنوان اولین کتابی است که به طور تخصصی و علمی در مورد گویش یزدی نوشته شده است و مطمئناً یک سری معایب نیز دارد که به نظر دکتر "محمدجواد شریعت" استاد دانشگاه اصفهان و دکتر "سیدمحمود الهام‌بخش" عضو هیات علمی دانشگاه یزد که مقدمه این کتاب را نوشته‎اند، در چاپ‌های بعدی قابل رفع خواهد بود.