هفته نامه هفته نامه

بازگشت به صفحه کامل
« بازگشت

ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو

ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو



رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.
رضیه زارع پور| ثبت جهانی 11 قنات ایران در یونسکو، که اتفاقی بس مهم در این زمینه است ما را برآن داشت که گزارشی از وضعیت قناتها تهیه کنیم. قنات که با حیات و ممات مردم ایران زمین از دیرباز گره خورده است جریان زندگی در رگ های سرزمین نیمه خشک ما بوده است؛ اگر قنات نبود زندگی در بسیاری از پهن دشت فلات ایران تاکنون مرده بود. این امر برای کویر نشینان و مردمان مناطق خشک مثل یزد بیشتر نمود دارد.
قنات چیست ؟ قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست تر منتقل می کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب دار حفر شده اند و این چاهها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می شوند. عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی می باشد. این چاهها با فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه ها می باشد که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.
قنات در گستره‌ی تاریخ
پژوهشگران به‌اتفاق معتقدند كه بهره‌برداري از قنات ابتدا در ايران صورت گرفته و در دوره‌ی هخامنشي توسط ايرانيان به عمان، يمن و شاخ آفريقا نيز راه يافت سپس مسلمانان آن را به اسپانيا بردند. مهم‌ترين و قديمي‌ترين كاريزها در ايران، افغانستان و تاجيكستان وجود دارد. در حال حاضر در ٣٤ كشور جهان قنات وجود دارد، ولي چهل‌هزار قنات فعال موجود در ايران چند برابر بيش‌تر از مجموع قنات‌ها در ساير كشورهاي جهان است. مهم‌ترين قنات‌هاي ايران در استان‌هاي كويري خراسان، يزد، كرمان، مركزي و فارس وجود دارد.
اسامی معادل قنات
بیشتر از 27 اسم برای قنات در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد:
"قنات" و "کاریز" در ایران، "فلج" یا "افلج" در عمان، "کاریز" یا "کارز" در افغانستان، پاکستان، آذربایجان و ترکمنستان، عین در عربستان صعودی، "کاهریز" در عراق، "کانرجینگ" در چین، "فگارا" در الجزایر، "ختارا" و "رتارا" در مراکش، "گالریا" در اسپانیا، "قنات رمونی" در سوریه و اردن، "فوگارا" و "ختارا" و "ایفلی" در آفریقای شمالی، "گالریاز" در جزایر قناری، "مامبو" در ژاپن، "اینگوتاتی" در سیسیل. اسامی دیگری که برای قنات استفاده می شوند عبارتند از: قونات، کنا، کانات، کنات، خاد، کنیات، خریگا، فکارا و غیره.
عجایب قنات ها در ایران
قنوات دارای عجایب باورنکردنی در برابر دنیای مدرن امروزه هستند. براساس گزارش وزارت نیرو، تعداد قنوات در ایران به حدود 36300 قنات می رسد. میانگین طول این قنوات حدود 6 کیلومتر و میانگین مجموع عمق میله چاهها هر قنات حدود 4 کیلومتر می باشد. با در نظر گرفتن این آمار به عنوان تقریبی نسبی برای همه قنوات، در کل در ایران حدود 376068 کیلومتر راهرو و میله چاه قنات موجود می باشد و با در نظر گرفتن قطر دهانه هر میله چاه حدود 1 متر، اگر خاک تخلیه شده از حفر قنوات را جمع آوری نمایند تپه ای به امتداد 160 کیلومتر، پهنای 185 متر و ارتفاع 20 متر بوجود می آید. بنابراین طول کلی قنوات حدود 9.4 برابر طول خط استوا و حدود 97.9 درصد فاصله ماه تا زمین است. اگر ما می خواستیم دستمزدی برای کسانی که چنین سیستم های هیدرولیکی را ایجاد کرده اند در نظر بگیریم، میزان دستمزد آنها بیش از میلیاردها دلار می شد.
یزد و قنات ها
استان یزد به عنوان استانی کویری که میزان بارش سالانه آن زیر 100 میلی متر می باشد و از این جهت یکی از کم باران ترین استانهاست، با تمدنی دیرپا بر کرانه کویر معجزه ای از کمک به پایداری زندگی توسط قنات است. چه آنکه اگر قنات نبود حیاتی نیز در این بخش وجود نداشت. یزد دارای قنات های متعددی است که برخی از آنها آوازه ای جهانی یافته است.
در زمینه وضعیت قناتهای یزد مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد اظهار داشت: در حال حاضر بالغ بر 2683رشته قنات دایر در سطح استان وجود دارد که حدود ده درصد کل قنوات کشور را شامل می شود این قنوات نزدیک به 20 درصد آب بخش کشاورزی را تأمین و بالغ بر 30000 هکتار اراضی زراعی و باغی استان را تحت شرب خود دارند.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد بیان کرد: استفاده از نیروی ثقل و عدم نیاز به مصرف انرژی از قبیل برق یا سوخت فسیلی در استحصال آب از قنوات، برقرار بودن تعادل طبیعی بین تغذیه و برداشت از سفره های آب زیر زمینی در مکانیزم برداشت آب از قنات و سازگاری آن با محیط زیست به عنوان امتیازات قنات در مقایسه با چاه می باشد.
این مقام مسئول گفت: از 2683 رشته قنات دایر استان 1466 قنات در شهرستان تفت، 425 رشته قنات در شهرستان مهریز و 190 رشته قنات در شهرستان اردکان و ما بقی به ترتیب در شهرستان های اشکذر، بافق ، بهاباد، میبد، یزد، مروست، هرات و ابرکوه قرار دارد. مصطفوی با بیان اینکه در مجموع حدود 20درصد از منابع آب زير زميني استان يزد مربوط به قنوات و چشمه ها است تصریح کرد: از لحاظ موقعیت قنوات استان به سه دسته کوهستانی، کوهپایه ای (دامنه ای) و دشتی تقسیم می شوند که 85 درصد آنها در مناطق كوهستاني وكوهپايه‌اي و 15 درصد مابقی در دشت واقع شده‌اند .
وی گفت:  مجموع تخلیه سالیانه آب از قنوات استان حدود 170 میلیون متر مکعب در سال (93-92) و متوسط آبدهی هر قنات 2 لیتر در ثانیه برآورد شده است و این در حالی است که در آمار سال 1377 متوسط آبدهی قنوات استان بالغ بر 4 لیتر در ثانیه گزارش شده است. مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان یزد خواستار بهینه سازی مصرف آب در بخش کشاورزی شد و افزود: با توجه به محدودیت منابع آبی در استان بهینه سازی مصرف آب و افزایش بهره وری از طریق ارتقای راندمان آبیاری، کاهش تلفات آب، اصلاح روشهای آبیاری و استفاده از گیاهان کم آبخواه در الگو و ترکیب کشت دارای اهمیت ویژه ای می باشد.
تعداد بهره بردار مستقیم از قنوات استان30662 نفر و بیشترین آبدهی قنوات در استان مربوط به قنات دهنو حسن آباد واقع در شهرستان یزد و قنات تاج آباد در شهرستان خاتم است.
وضعیت قناتهای بافق
در شهرستان بافق در مجموع 230 قنات وجود دارد که دبی های مختلفی دارد. از کمترین که کمتر از نیم لیتر در ثانیه آبدهی دارد تا بیشتر ین با تا 44.5 لیتر در ثانیه.
بیشترین دبی مربوط به قنات فاضلیه در روستای فاضلیه با 44.5 لیتر بر ثانیه می باشد. بعد از این قنات، قنات های عنایت آباد بافق با 31 لیتر در ثانیه، رضائیه (رضاآباد) و هینه (صدرآباد) با 30 لیتر در ثانیه در رتبه های بعدی قرار دارند .
بعد از این قناتها نیز قناتهای شاهی، مبارکه، شهر آباد، غول آباد، برکوه و بساب قرار دارد که همگی بیشتر از 10 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.
البته با خشکسالی های اخیر دبی تمامی قناتها به شدت افت کرده است و نگرانی زیادی را در بین کشاورزان ایجاد نموده است.
یک اتفاق تاریخی
در نشست جمعه (25 تیرماه 95) در استانبول، پروندۀ 11 قنات ایرانی، به عنوان دومین پروندۀ زنجیره‌ای ایران، در فهرست میراث تاریخی ، فرهنگی یونسکو به ثبت رسید. پیش‌تر نیز در سال 1394 شماری از آثار باستانی و میراث فرهنگی ایران از جمله تخت جمشید و ارگ بم، در یونسکو ثبت جهانی شده بودند.
بیشتر کشورهای عضو یونسکو بر اهمیت تاریخی قنات‌های ایران، نظامِ پیچیده و امروزین به‌ کاررفته در آنها و سودمندی‌شان برای محیط زیست اذعان کردند.احمد جلالی، نمایندۀ ایران در یونسکو، با قدردانی از ثبت 11 قنات ایرانی در فهرست میراث جهانی، این قنات‌ها را آثاری باستانی در جهان دانست. «عمیق‌ترین»، «طولانی‌ترین»، «عجیب‌ترین»، «پرآب‌ترین» و «قدیمی‌ترین» از ویژگی‌هایی هستند که پرونده‌ی «11 قنات ایرانی» را برای جهانی شدن به یونسکو فرستادند. اهمیت انتخاب این محوطه‌های تاریخی آن‌قدر زیاد بود که حتی یونسکو در زمان اعلام نتایج رای‌گیری پرونده‌ی «قنات ایران» به نمایندگی از جامعه جهانی اقرار کرد، «تجربه ایران در مدیریت آب و بهره‌مندی از ظرفیت‌های سرزمین خشک دارای ارزش منحصر به فرد جهانی است.»
قنات‌های زارچ و حسن آباد مهریز در استان یزد، قنات ابراهیم‌آباد اراک در استان مرکزی، قصبۀ گناباد و بلدۀ فردوس در خراسان، دو قنات در میمه و وزوان در استان اصفهان، قنات دوطبقۀ اردستان، جوپار، اکبرآباد و قاسم آبادِ بروات در استان کرمان با تأیید یونسکو به ثبت جهانی رسیدند.
وضعیت قناتهای بهاباد
در شهرستان بهاباد نیز در مجموع 274 قنات وجود دارد که مجموع دبی آنها 920 لیتر بر ثانیه است. میانگین دبی این قناتها نیز 3.35 لیتر بر ثانیه و پر آب ترین قنات، قنات فردوسیه با 70 لیتر بر ثانیه و بعد قنات بهاباد با 50 لیتر در ثانیه می باشد. اکثر قناتها نیز کمتر از 5 لیتر بر ثانیه آبدهی دارند . 
بعد از این قناتها نیز قناتهای حسین آباد (29 لیتر بر ثانیه) عظیم آباد (22 لیتر بر ثانیه) پرکوه (19 لیتر بر ثانیه) ، آریج (31 لیتر بر ثانیه) ، کم کوئیه ودرب هنز) هر کدام 12لیتر بر ثانیه) قرار دارند.