هفته نامه هفته نامه

بازگشت به صفحه کامل
« بازگشت

بافق تنها زیستگاه یوزآسیایی در کشور

بافق تنها زیستگاه یوزآسیایی در کشور



محمد رنجبر| محمد رنجبر، رییس شورای اسلامی شهر بافق در گفتگویی ویژه با هفته‌نامه افق کویر به معرفی جاذبه های گردشگری بافق پرداخت.وی ضمن تسلیت ایام سوگواری حضرت فاطمه(س) و تقارن آن با عید نوروز باستانی اظهار امیدواری کرد، همشهریان عزیز سالی سرشار از موفقیت و سلامتی در پیش رو داشته باشند.
رییس شورای اسلامی شهر بافق این نوید را به همشهریان بافقی داد تا در سال 94 مردم از نعمت دوبانده شدم جاده بافق - یزد بهره مند شوند.
وی افزود: گرچه اقدامات شورای اسلامی شهر در طی این دو سال، واضح و روشن می باشد؛ اما از آنجایی که معرفی جاذبه های گردشگری شهر بافق یکی از اهداف این شوراهست،
اجازه می خواهم، در این فرصت درباره این جاذبه ها سخنی گفته شود.
وی افزود: هم اکنون موضوع زیستگاه یوز آسیایی مطرح شده و بافق در کشور تنها جایی است که زیستگاه این یوز می باشد.
محمد رنجبر تصریح کرد: شورای اسلامی شهر بافق، آماده هرگونه همکاری با اداره محیط زیست است تا بتوان امنیت لازم را برای تداوم حیات این یوز نادر فراهم کند.  
وی سپس مهمترین جاذبه های بافق را چنین برشمرد:
شهرستان بافق:
برخی از تاریخ نگاران سرزمینی که در آن بافق بنا شده است را به وجود دریایی کم عمق و بسته متصل کرده اند و وجود آثاری که در برخی از کوههای اطراف بافق مشاهده می شود این دیدگاه را بیشتر به یقین تبدیل می‌کند؛ از جمله دریا بار و یا باراندازی که در کوههای باجگان و... دیده می شود جهانگردان و سیاحانی مانند سون هدین، ستوان استوار، ادوارد استارک، مارکوپولو، کلنل سی ام، مک کرگر و لسترنج که به ایران سفر کرده اند نیز در شرح مشاهدات خود از کویر بافق و یا دریا بودن این مناطق در دوران گذشته سخنی به میان آورده اند. به هر حال باید گفت که بافق از شهرهای پیشین و تاریخی استان یزد است که به دلیل جایگاه طبیعی و جغرافیایی و ارتباطی اهمیت ویژه ای دارد.
در نیمه دوم سده 6 ق/12م در دوره حكومت ملك ارسلان سلجوقى بر كرمان، ولایت بافق به همراه بهاباد و راور و كوهبنان به اتابك یزد سپرده شد. این شهر در دوره تیموری محل زد و خورد برخى از امرا و شاهزادگان بوده، و در دوره صفوی از مهارت و شجاعت تفنگچیان بافق و بهاباد یاد شده است. بافق در این دوره قصب های بیش نبوده و مستوفى بافقى مورخ سده 11 ق از آن با عنوان «قصبه طیبه» و «دارالشجاعه» یاد كرده است.
منطقه بافق در زمان خلیفه سوم (عثمان) توسط مسلمانان فتح شد و در نیمه دوم سده سوم ه. ق یعقوب لیث بر این منطقه دست یافت و در دوره دیلمیان فخرالدوله دیلمی نیز برای مدتی بر این ناحیه حکومت می کرد.
از 536 تا 718 ه. ق اتابکان یزد بر این ناحیه حکمرانی می‌کردند و نماینده هایی به بافق می فرستادند، در روزگار آل‌مظفر، حاکمان دوره تیموری و صفویان بافق رونق خاصی گرفت. در حمله افغان‌ها به ایران به مردم منطقه یزد به خصوص بافق خسارات وارد شد و این شهر در قلمرو محمود و اشرف افغان بود. در دوره نادر شاه افشار و جانشینانش نیز بافق در دست حکام بود و عاقبت محمد تقی خان بافقی و بازماندگانش نیز بر این ناحیه حکمرانی داشتند. این نکته نیز لازم به ذکر است که بافق از دوره صفویه به دلیل مردمان و صاحب منصبان شجاع و دلیر به دارالشجاعه مشهور شد و این لقب در چند مورد ازکتب مورخین از جمله جامع المفیدی ذکر شده است. بافق به قصبه طیبه نیز مشهور بوده است.
بافق در گذشته از توابع كرمان به شمار می‌رفت، اما از حدود سال 1188ق به ولایت یزد پیوست. در تقسیمات كشوری، 1332ش، بافق یكى از بخش های شهرستان یزد در استان اصفهان بود؛ اما پس از تشكیل استان یزد و اهمیت یافتن منطقه به واسطه كشف و استخراج معادن كه موجب افزایش جمعیت آن نیز گردید، به صورت شهرستان درآمد .
مشاهیر
از مشاهیر بافق میتوان به شاعر دلسوخته وحشی بافقی، شاعر حاج غلامرضا کریمی بافقی متخلص به «نخل» (۱۳۸۶-۱۲۹۸ه.ش)، مجاهد نستوه شیخ محمد تقی بافقی، شرف الدین علی بافقی و ملا اسدا... قائمی بافقی و ... اشاره کرد.
جاذبه‌های طبیعی
شهرستان بافق هرچند آن چنان که باید و شاید جایگاهش را نیافته؛ ولی از نظر جاذبه های طبیعی نیز دارای شن های روان حسن آباد و صادق آباد، انواع قنوات زنده و سرو (یا چنار)باجگان، زیستگاه یوز آسیایی و... اشاره کرد.
وضعیت معدنی
شهرستان بافق از لحاظ معدنی بسیار غنی بوده و اولین معدن سنگ آهن ایران یعنی معدن سنگ آهن چغارت که تغذیه کننده شرکت ذوب آهن اصفهان در زمان تاسیس آن بوده در ۱۰ کیلومتری این شهر واقع شده است. ذخیره سنگ2آهن بلوک معدنی بافق که از ساغند تا زرند ادامه دارد بالغ بر ۲ میلیارد تن میباشد که از آن جمله میتوان به معادن چغارت با ۱۶۰ میلیون تن ذخیره از دیگر معادن بافق می توان به معدن فسفات اسفوردی، سرب و روی کوشک و اورانیوم ناریگان اشاره کرد.
راه آهن
از نظر حمل و نقل ریلی نیز این شهرستان وضعیت استراتژیکی دارد که از آن جمله می توان به راه آهن بافق - تهران، بافق - مشهد، بافق - اصفهان، بافق - بندر عباس و بافق - کرمان اشاره کرد.
شیخ محمدتقی بافقی
عالم مجاهد، حاج شیخ محمدتقی بافقی، فرزند مرحوم حاج محمد باقر، تاجر بافقی، در سال 1292ق در بافق، دیده به جهان گشود. او تا چهارده سالگی تحت پرورش و تربیت پدر پرهیزکار خود قرار گرفت و سپس به یزد رفت تا تحصیلات حوزوی خود را آغاز کند. بدین ترتیب، مدت چهارده سال در یزد به تحصیل علوم دینی پرداخت؛ از جمله، کتاب قوانین الاصول میرزای قمی را در محضر میرزا سید علی مدرس یزدی فرا گرفت. حاج شیخ محمدتقی بافقی، عالمی با تقوا و اهل عمل، و مبارزی دلیر و پرتلاش بود. اندیشه و همت بلند این مرد بی باک، وی را در میان دیگر هم عصرانش برجسته و متمایز ساخت، شهامت و پردلی اش را زبانزد خاص و عام گردانید و از او نامی نیک به یادگار گذاشت. مبارزه علنی او با سیاست های ضد اسلامی رضاخان و مفاسد و کج روی های اجتماعی آن دوران، نمونه هایی شگرف از بی باکی، قوت نفس و عمق اندیشه و ایمان این مرد بزرگ است.
خانه وحشی بافقی
این بنای تاریخی خانه ای است منسوب به "وحشی بافقی" شاعر نامی قرن دهم که در جنب مسجد جامع کبیر بافق قرار دارد. خانه ای است محقر با مساحت 120 متر مربع که از مصالح خشت و گل بنا شد ه است. این خانه شش اتاق کوچک دارد که به صورت چهار فصل بنا شده اند و ایوان بزرگ آن جلوه خاصی به آن بخشیده است. خانه وحشی بافقی دارای یک زیر زمین نیز هست که در گذشته به عنوان خنک جا به کار می رفته و نیز دسترسی به آب روانی را که در آن جاری بوده میسر می ساخته است. در حال حاضر اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بافق در این بنا فعالیت دارد
براریگ بافق
این جاذبه طبیعی که شامل تلماسه ها و تپه های شن روان با وسعت زیاد می باشد،از گذشتگان نقل شده ریگهای روان تا محل پمپ بنزین(مدخل ورودی شهر)که امروزه منطقه ای مسکونی شده ادامه داشته؛ ولی همین ریگهای روان امروزه تپه های دیدنی را در جاده قطرم و دهستان مبارکه و حسن آباد و صادق آباد به وجود آورده که بسیار دیدنی بوده و جلوه خاصی به کویر می بخشد.
کاروانسرای میدان خان
این کاروانسرا به مساحت۵۲۰ متر مربع در بافت قدیم شهر در میدان خان قرار گرفته است و دارای۱۱ اتاق در اطراف صحن به مساحت۱۴۰ متر مربع است. با چشم انداز روشنی که میراث فرهنگی بافق برای غرفه های این میدان دارد گام بلندی درراستای توسعه صنایع دستی حصیری این شهرستان برداشته خواهد شد و به زودی شاهد رونق انواع صنایع دستی حصیر بافی از قبیل کلاه حصیری ، پادری ، جاروب، بادبزن و فرش حصیری در این مکان خواهیم بود. برخی از مردم خانه وحشی بافقی شاعر پرآوازه قرن دهم کشورمان را در این میدان می دانند که هم اینک محل استقرار اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری بافق است.

نخلستان
نخلستانها از جاذبه های زیبا و دیدنی این شهرستان است که مناطق بسیار زیادی را در بر گرفته است. شهرستان بافق یکی از مناطق خرماخیز کشور است. اغلب درختان خرما به صورت توده‌ای و خودرو رشد کرده‌اند.
روستای باجگان
باجگان با کوچه های باريك و پوشیده از الوار یکی از روستاهای بخش مرکزی شهرستان بافق است که در فاصله 100 کیلو متری جنوب شرقی بافق بر روی دامنه کوهی به همین نام قرار دارد.
مردمان سختکوش این روستا با همان سبک سنتی و پوشش محلی عمدتا به کار کشاورزی و دامداری اشتغال دارند.
سبک معماری این روستا سنگی است که این مصالح خدادادی به صورت لایه لایه درکوه باجگان نزدیک روستا وجود دارد.
این سنگ به راحتی در ابعاد مختلف از کوه جدا می شود و برای ساختمان سازی این روستا و دیوار چینی ساختمان و باغات روستاهای همجوار مورد استفاده قرار می گیرد.
اخیرا شهرداری بافق هم برای ساخت بخشهایی از پارک آبشار این شهر از سنگ معروف با دوام باجگان استفاده کرده است.
این روستا مشرف به ده‌ها روستای دهستان سبزدشت بافق است که می توان از آنجا مناظر زیبای مزارع و باغات پسته مجموعه روستاهای این دهستان را به نظاره نشست.

وجه تسمیه باجگان
تاکنون در رابطه با وجه تسمیه باجگان اظهار نظرهاي متفاوتی شده که بعضی از آنها غيرمنطقي و دور از ذهن است مانند اینکه باجگان از کلمه باج گیران گرفته شده و این روستا در زمانی که منطقه بافق دریا بوده، در سواحل دریا قرار داشته و ساکنان این روستا از دریانوردان و مسافران و تجار دریایی باج می گرفتند.

شهرستان بافق
باغ تیتو

قدمت این باغ به دوران صفویه باز میگردد و به شماره 3750 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این باغ با سبک معماری بسیار زیبا و از مصالح خشت و گل بنا شده و نمای ساختمان باغ با آجرهای زیبا تزیین گردیده و ایوان آن دارای ستونهای استوانه ای شکل است که زیبایی آن را دو چندان کرده است.
از ویژگی ها این بنا می توان به وجود بادگیر اتاقهای گچ کاری شده ایوان و حوض آب زیبایی که در جلوی نمای ورودی باغ است، اشاره کرد. باغ دارای مساحتی حدود شش هزار متر مربع است که پوشش درختان نخل، انار و … زیبایی خاصی به آن بخشیده است. در اندرونی باغ نیز حوض آب نسبتاً بزرگی قرار دارد که درختان انگور سایه ای دلانگیز بر سطح آب آن گسترانیده اند.


حیات وحش بافق
از مهمترین و شاخص ترین پستانداران از نوع کوهستانی منطقه کل، بز و پلنگ، زیستگاه تپه ماهوری- کوهپایه ای قوچ و میش و پلنگ، زیستگاه دشتی و بیابانی جبیر، کاراکال، روباه معمولی، گرگ و شغال را می توان نام برد.
حضور ۱۱ قلاده پلنگ در این منطقه قطعی و برآورد شده است که ۲۰ قلاده پلنگ در این منطقه زندگی میکند.
از دیگر گونه های پستاندار این منطقه می توان به کفتار، کاراکال، خرگوش، تشی، خارپشت ایرانی، جرد ایرانی، پامسواکی بزرگ(نوعی از موش صحرایی) ول حفار(نوعی از جونده)، دوپای کوچک، جربیل و … اشاره کرد.


قلعه باقرآباد
 ساخت قلعه در اکثر نقاط مرکزی ایران و حول وحوش راههای عمده ای که مناطق جنوبی و شرقی را به مرکز ارتباط می دهد رواج داشته است زیرا ناامنی و ترس از جمله راهزنان، کوچ نشینان و حوادث تاریخی نظیر لشکر کشی و عبور سپاهیان متعدد مردم مناطق را وادار می کرد برای حفاظت از جان و مال و حتی دامهای خود بناهای مستحکم با دیوارهای بلند و برجهای متعدد احداث نمایند منطقه بافق هم از این قائده مستثنی نبود و در برهه هایی از تاریخ که نا امنی عمومی بر همه جای مملکت سایه می انداخت در جای جای این خطه کویری قلعه هایی بنانموده اند که هنوز در مقابل حوادث تاریخی مستحکم و پابرجاهستند . قلعه باقرآباد یکی از این قلعه هاست که با قدمتی طولانی هنوز پابرجاست و بعنوان یکی از بناهای قدیمی و فرهنگی به ثبت رسیده است . این قلعه در روستای باقرآباد قرار دارد .

روستای صادق آباد
صادق آباد در موقعیت جغرافیایی N3145 E5519 در استان یزد واقع است. این ریگزار در جنوب نمکزار یا کویر بافق و در شمال روستای صادق آباد در 15 کیلومتری شمال شهرستان بافق واقع است. ریگزار شکلی شبیه به لوزی دارد و گستره آن شمالی جنوبی است. قطر بزرگ آن 5 کیلومتر و قطر کوچک آن در حدود 4 کیلومتر است. تپه ها فاقد جهت مشخصی هستند و در مرکز ریگزار تپه های ماسه ای ستاره ای قابل مشاهده است. ارتفاع متوسط ریگزار از سطح دریا 951 متر است. تپه ها در حاشیه مرکز دارای بیشینه ارتفاع 10 تا 15 متر هستند که با حرکت به سمت مرکز و تپه های ستاره ای آن این ارتفاع تا 35 متر افزایش می یابد. این ریگزار در شمال به روستای حسن آباد و در جنوب به روستای صادق آباد بافق محدود میگردد.
 پوشش گیاهی
پوشش گیاهی در ریگزار صادق آباد بسیار ضعیف و عمدتا از گیاه ماسه پسند هستند. از جوامع گیاهی این منطقه می توان  بوته های نسی و به ندرت اسکنبیل را مشاهده کرد. در مرز ریگزار و نمکزارهای حاشیه آن درختچه های گز قابل مشاهده است.

روستای شادکام بافق

این روستای خوش آب و هوا در فاصله ۴۵ کیلومتری شهرستان بافق در دل کوههای شرقی بافق واقع شده است ، این روستا میان دره ای تنگ واقع و چشمه زیبای آن از دل همین کوهها سرچشمه گرفته و تا روستا جاری میباشد ،درروزهای نوروز به ویژه فصل تابستان این روستا پذیرای مهمانان زیادی از داخل و خارج استان یزداست.

روستای قطرم بافق
روستای قطرم ازنظر موقعیت ریاضی در عرض جغرافیایی ۳۱ درجه و ۲۳ دقیقه و طول جغرافیایی ۵۴ درجه و ۴۸ دقیقه قرار دارد این روستا از توابع بخش مرکزی بافق و در فاصله ۴۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر بافق قرار گرفته است. از نظر موقعیت طبیعی در دامنه غربی کوههای باجگان در ارتفاع ۱۵۴۰ متری و در دره ای کوهستانی با جهت غربی و شرقی به شکل طولی و متمرکز متناسب با شکل دره به وجود آمده و مزارع باغات منازل مسکونی در دامنه آفتابگیر به صورت پلکانی نمای زیبا و دیدنی به این روستا داده است. روستای قطرم از نظر آب وهوایی وضعیتی بسیار نادر و منحصر به فرد را دارد. به طوریکه در فاصله کم در داخل روستا تفاوت چشمگیر دمایی وجود دارد.روستای قطرم، روستایی بکر و دست نخورده، و شاید بتوان گفت که یکی از بهترین روستاهای توریستی استان یزد از جهت تنوع عوارض طبیعی و انسانی است.
_ وجود کوههای مرتفع با دیوارهای تند کوهستانی مساعد جهت کوهنوردی و سنگ نوردی.
_ منطقه چشمه روستای قطرم و بیشه‌زار و نیزار آن در دل کوهستان همراه با تنوع گونه های گیاهی از درختان ارس(سبل)، بنه، بادام کوهی، انجیر وحشی، گونه های دارویی و صنعتی از زیره، انغوزه،کتیرا.
_ زیستگاه حیات وحش نظیر بز کوهی، قوچ و کل و یوز پلنگ آسیایی
_ چشمه های متعدد نزدیک قطرم نظیر درب گوشین،آب سی بزی، درب دز و سنگ قصاب .
_ تنوع عوارض کوهستانی و دشتی از کوه و تپه های ماسه بادی و اشکال مختلف و متنوع بادی و آبی.
_ پیر قطرم زیارتگاهی است که مورد توجه خاص و عام است.
_ دیوارهای سنگی منازل، کوچه های مسقف غیر هم سطح و پلکانی و پر پیچ و خم وباریک (کوچه های آشتی کنان)، نمای پلکانی روستا و منازل و مزارع و باغات.
_ وجود فضای سبز.
_ آثار امنیتی و دفاعی قلعه ها، کمینگاه های قدیمی، حیات وحش و زیستگاه جانوران.
_ تاسیسات آبی قدیمی در روستا مانند آثار به جا مانده آسیاب های آبی.
_ سد قطرم در ابتدای دشت قطرم و در فاصله حدود ۲۲کیلومتری بافق.
_ قلعه دختر که قلعه ای بسیار قدیمی است که در بالا دست چشمه درب دز در مکانی مرتفع و در لبه پرتگاه کوهستانی با موقعیت مناسب دفاعی به شکل مدور و با مصالح محلی یعنی سنگ و گچ و ساروج، یادگاری بجا مانده از زمانهای بسیار قدیمی .
_ چشمه آب سی بزی که نقش یک مکان تفریحی و زیارتی و قدمگاه رادارد و بسیاری معتقدند که آب آن برای مداوای بیماریها بویژه بیماریهای پوستی و جلدی مفید و مؤثر است