هفته نامه

آموزش تفکر انتقادی به کودک

در دنیای پر فراز و نشیب امروز، کودکان با دیدگاه‌ها ، بینش‌ها، نظریات و تئوری‌های مختلفی در حوزه‌های علمی، آموزشی، فرهنگی و اعتقادی روبرو می‌شوند که درک و هضم آن‌ها دشوار و گاهی غیرقابل قبول است. لازمه‌ی عبور از مرزهای گسترده‌ی اطلاعات و ارتباطات و درک شرایط موجود، برخورداری کودک از تفکر انتقادی است. تفکر انتقادی نوعی تفکر است که با پذیرش کورکورانه‌ی مسائل و اجرای بی‌چون و چرای بسیاری از قواعد و نظریه‌های نسبی ساخته‌ی فکر بشر مخالف است. با پرورش تفکر انتقادی درکودک، حس کنجکاوی او تحریک شده و به او کمک می‌کند تا هرچیزی را با دلیل و برهان و با استدلال بپذیرد؛ نه اینکه ذهنش را از اطلاعات و دانش، انباشته کند بدون اینکه قدرت تحلیل و بررسی یک موضوع را داشته باشد . سؤال کردن، بحث و گفتگو پیرامون یک موضوع یا مطلبی (علمی و غیره) که برای او توضیح داده می‌شود از نشانه‌های بروز تفکر انتقادی در کودک است. لازم است که والدین محترم و اولیاء مدرسه در برابر کنجکاوی کودک و سؤالات معنی‌داری که می‌پرسد صبر و حوصله پیشه کرده و اجازه بدهند که این ویژگی در او پرورش یافته و روز بروز دامنه‌ی قدرت تفکر و استدلال کودک،گسترده‌تر شود. تفکر انتقادی، فرد را از قدرت نقد و انتقاد و رد نظرات و افکار غیر واقعی و غلط، برخوردار می‌سازد و این امکان را برای او فراهم می‌سازد تا دیگران در ارائه‌ی اطلاعات به او، جانب احتیاط را نگه داشته و با آگاهی بیشتری به این امر، اقدام نمایند. شاید یکی از دلایلی که کودکان ما در برابر آنچه که از رسانه‌های جمعی و منابع مختلف دیگر مانند کتاب‌ها، به آن‌ها ارائه می‌شود؛ هیچگونه عکس‌العملی نشان نمی‌دهند و علی‌رغم وجود برخی تضادها و تناقض‌ها در بین این منابع، محتوای آنان را کاملا باور کرده و می‌پذیرند، این است که تهیه کنندگان و ارائه دهندگان این مطالب، افراد بزرگسالی هستند که کودکان، به آن‌ها اعتماد داشته و آنان را صاحب رأی و نظر می دانند. البته گاهی بزرگترها نیز در مورد این اطلاعات، تردیدی به خود راه نمی‌دهند و کاملا آن را می‌پذیرند. در حالیکه باید در مورد آن، به تفکر و تأمل پرداخت و با دیگران، بحث و گفتگو نمود تا در هنگام بکار بردن این اطلاعات در زندگی، دچار انحراف و گمراهی و یا شک و تردید در نحوه‌ی استفاده از آن، و تضاد فکری نشویم. پرورش قوه‌ی تفکر انتقادی، از ابتدای کودکی و با به چالش کشیدن کودک، نظرخواهی از او و بحث پیرامون مسائل مختلف در جمع خانواده و همچنین تأکید محتوای کتاب‌های درسی بر این نوع تفکر و تلاش معلمین در راستای برانگیختن قوه‌ی تفکر کودک و تحریک حس کنجکاوی اوآغاز می‌شود.

طیبه غلام زاده بافقی