هفته نامه

آلودگی شپش ( پدیکلوزیس )

شپش منحصربه هیچ طبقه خاصی نیست وتمام اقشار رامبتلامی كند.

ابتلابه شپش یكی ازبیماریهای شایع درهمه سنین به ویژه درسنین مدرسه می باشد .شپش علاوه برناراحتیهایی كه دراثرگزش ایجادمی كند،ناقل بیماری تیفوس وتب راجعه نیزمی باشد . اگر فرزندشمامبتلابه شپش شد،بدانیدكه بدترین اتفاق عالم برای اورخ نداده است.مهم ترین نكته این است که نسبت به درمان و پیشگیری از بروز مجدد این بیماری هوشیار باشیم.آگاهی ازعلائم ونشانه های این بیماری درمدارس،گامی مثبت درجهت كنترل بیماری محسوب می شود.

مشخصات شپش

حشرهای بدون بال،خونخوار وانگل خارجی بدن انسان است.تخم شپش رشک نام دارد. بیضی شکل ،سفیدرنگ وبه اندازه ته سنجاق می باشد.رشک به موولباس هامی چسبد.

باتوجه به محل زندگی شپش برروی بدن انسان،این حشرات به سه دسته تقسیم می شوند:

- شپش سر(pediculuscapitis) ، شپش بدن(pediculuscorporis) ، شپش عانه(Phthirus pubis)

شپش سر(pediculuscapitis)

شپش سر در لا به لای موهای سر زندگی می کند.این حشره بیشتر در موهای عقب سر و نیز قسمت پشت گوش مستقر می شود.در هنگام خونخواری، بزاق شپش سبب واکنش حساسیتی پوست شده و سبب خارش مداوم پشت سر می شود.اغلب اوقات وجود شپش سر بدون علامت بوده و ممکن است بطور تصادفی دیده شود.شپش ماده در طول عمر یک ماهه خود ، روزانه 4 تا 6 تخم می گذارد.تخم شپش به ساقه مو(نزدیکترین قسمت به پوست سر، که دما و رطوبت بالاست) می چسبند.تخم شپش پس از 7 روز باز شده و بعد از سه بار پوست اندازی به شپش بالغ تبدیل می شوند.عفونت جدید شپش سر همیشه سبب خارش نمی شود.شپش سر ممکن است در هر سن و جنسی روی دهد.شپش سر عمدتا در قسمت پشت سر و پشت گوش تخم گذاری می کند.وجود غدد لنفاوی متورم و دردناک در نواحی پس سر و پشت گوش یکی از علائم مهم بیماری می باشد.ممکن است پوسته های سفید ریز مثل شوره با تخم شپش (رشک) اشتباه گرفته شوند .باید توجه داشت که تخم های شپش به سختی کنده می شوند چون به قسمت ساقه مو می چسبند، در حالیکه شوره سر به راحتی با برس برداشته می شود.والدین بایستی به دنبال رشک هایی که متصل به موها باشد بگردند.تشخیص دهنده نهایی شپش سر پزشک بوده و والدین و مربیان بهداشتی موارد مشکوک را ارجاع می دهند.شپش سر هر 4 ساعت یکبار از خون تغذیه می کند. پاهای شپش طوری طراحی شده اند که قادر به چنگ زدن مو هستند. با شانه زدن و شکستن هر پای حشره در اثر آن ، شپش خواهد مرد.

درمان

شپش سر خارج از بدن میزبان بیش از یک روز زنده نمی ماند.کلیه لباسهایی که اخیرا استفاده شده از قبیل حوله ، رختخواب و مانند آن باید در آب جوش به مدت 30 دقیقه گذاشته شود.فرش ها و موکت ها و روکش ماشین باید با جاروبرقی پاک شود(جهت پاک نمودن رشک ها)عروسک یا اسباب بازی که کودک با آن میخوابد باید به شیوه مذکور شستشو شود.اگر بعضی اجسام قابل شستشو نیستند باید به مدت دو هفته در کیسه پلاستیکی نگهداری شود.شانه سر ،برس،گل سر و سایر اشیاء همگی باید با آب داغ شستشو شوند.درمان باید با نظر پزشک انجام پذیرد و 8 تا 10 روز بعد از درمان ، دانش آموز مجددا باید معاینه شود.استفاده از حشره کش ها توصیه نمی شود.برای مقابله با شپش می بایست از شامپو پرمترین استفاده کرد.اگر چه با درمان نخست، شپش های سر و تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز درمان مجدد انجام شود تا پیش از بلوغ، شپش های جدید از بین بروند. تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند وگرنه احتمال ابتلای مجدد فرد وجود دارد.شامپو پرمترین عارضه جانبی ندارد ولی باید مطابق دستورالعمل استفاده شده و بیش از حد مصرف نشود.شپش سر تنها در صورت تماس مستقیم با شامپو از بین می رود بنابر این باید تمام موها بخوبی با شامپو مرطوب شود.در مورد درمان زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان ، کلیه مراحل درمان باید زیر نظر پزشک صورت گیرد.

چگونگی استفاده از شامپو پرمترین

ابتدا موها را با شامپوی معمولی شسته و کمی آب آن را با حوله جمع میکنیم تا حالت مرطوب داشته باشد و سپس با شامپو پرمترین 1% موها را آغشته می کنیم .لازم است شامپو كاملا" به پوست سروساقه مومالیده وماساژداده شود. آنگاه پس ازده دقیقه شسته شود.دوبارمصرف پرمترین به فاصله 10-7 روزیك دوره درمان محسوب می شود.اگر پس از یك دوره درمان آلودگی برطرف نشد، باید به فاصله 15 روز یك دوره درمان دیگر انجام شود . برای جداسازی رشك، آغشته كردن شانه دندانه ریز با سركه و شانه زدن مو ، می تواند كمك كننده باشد.مهمترین اصل در مبارزه با شپش، رفع آلودگی ازهمه افراد خانواده است.با توجه به اینكه آلودگی با شپش یك بیماری واگیرداراست دانش آموز آلوده پس از شناسایی برای جلوگیری از انتقال به سایر دانش آموزان باید در منزل تحت درمان ضد شپش قرار گیرد و پس از درمان به مدرسه باز گردد.درمان دانش آموز مبتلا بدون درمان همزمان خانواده اش چندان مؤثر نمی باشد.درمان فردی در شپش تأثیر ندارد. اگر فرد مبتلا به شپش با بهترین روش ها نیز درمان گردد ولی نزدیك یك فرد مبتلا به شپش بنشیند یك تا دو هفته بعد مجددا" آلوده می گردد پس درمان باید به صورت جمعی و همگانی باشد.

راههای پیشگیری :

1. رعایت بهداشت فردی ( بخصوص استحمام مرتب )

2. شانه كرد ن روزانه موی سر

3. تمیزكردن همه روزه برسوشانه

4. شستشوی منظم لباسها،روسری،كلاه و ...

5. عدم استفاده ازشانه،برس، حوله وكلاه دیگران (استفاده از وسایل شخصی در آرایشگاهها)

6. پرهیزازتماس بااشیاءولباس های فردآلوده

7. كنترل روزانه موی سروبازدیدبدن ( درصورت لزوم ) دانش آموزان درمدرسه و ورزشگاه ها

8. گزارش مواردآلوده مشاهده شده به نزدیكترین مركزسلامت جامعه

گردآوری: فاطمه گودرزیان ، کارشناس سلامت جوانان، نوجوانان و مدارس