آشنایی با گیاه دارویی خار خسک

خارخسك، گیاهی است علفی، دارای ساقه‌های خزنده و خوابیده بر سطح زمین با برگهای متقابل و مرکب از برگچه‌های كوچك به تعداد چهار تا هشت جفت در طرفین محور برگ است.
برگچه‌های این گیاه بویی نامطبوع و طعمی ترش و كمی گس دارند. گلهای زرد و کوچک آن، به‌صورت پراکنده در طول ساقه‌های گیاه قرار گرفته‌اند میوه‌های آن، چندوجهی و تیغدار به ‌رنگ سبز مایل به زرد، بدون بو یا طعم مشخص هستند. برگچه‌های آن، سطحی ناصاف دارد كه بر روی آن، چهار خار بلند و سخت، دیده می‌شود.
تمام قسمتهای گیاه، مورد استفاده دارویی قرار می‌گیرد؛ اما در ایران، بیشتر میوه آن را مصرف می‌كنند. این گیاه، اصولا بیابانزی و كویری است؛ اما به صورت علف هرز در بیشترِ مناطق کوهستانی بافق و در مزارعه کشاورزی دیده می‌شود.
خواص و كاربردها و طبع خارخسك، طبق نظر حكمای طب سنتی، مركب‌القوی است؛ یعنی از جهتی، تر و در عین حال خشك است و در مجموع، كمی گرم و خشك درنظرگرفته می‌شود؛ این گیاه به‌عنوان دارویی مُلَیّن، مُدرّ، قابض، قاعده‌آور، ضد كرم، افزاینده ترشح شیر، افزاینده اسپرم، خردكننده سنگهای كلیه و مثانه و تسهیل‌كننده عمل تصفیه‌خون و اعمال كبدی، مورد مصرف قرار می‌گیرد.
ریشه این گیاه، مقوی معده و بادشكن و قاعده‌آور است و همراه با میوه آن، مقوی و اشتهاآور بوده و برای درمان بندآمدن ادرار یا قطره قطره خارج شدن ادرار، سودمند است همچنین، در رفع ناراحتیهای پوستی، بواسیر و آسم نیز موثر است.
برگ این گیاه، مقوی و تصفیه‌كننده خون و رافع التهابات مجاری ادراری است. مصرف جوشانده میوه خارخسك همراه با عناب و سپستان، تببر خوبی است. مصرف میوه خارخسك، در جمیع جهات، مانند عصاره گیاه عمل می‌كند و دم‌كرده میوه آن، رافع بیماریهای كلیه و نقرس می‌باشد. مصرف نخود خیس‌شده در آب تازه خارخسك و پرورده‌كردن آن، موجب رفع نارسایی‌های جنسی است؛ زیرا افزایش‌دهنده سطح تستوسترون می‌باشد. غرغره جوشانده آن، برای معالجه التهاب‌ها و برفك دهان، كاربرد دارد. مالیدن یا خوردن روغن خارخسك، به‌عنوان مسكّن درد مفاصل و دردكمر و نیز درخشان‌كردن رنگ رخسار، نافع است.
ماشاا... حاجی شمس الدینی